Όταν δεις κάποιον να
φουσκώνει από υπερηφάνεια, να τεντώνει το λαιμό του, ν' ανασηκώνει τα φρύδια
του, να κυκλοφορεί με ακριβά αμάξια, να απειλεί, να κάνει κακό στους
συνανθρώπους του, πες του «Γιατί έχει τόση αλαζονεία το χώμα και η στάχτη,
αφού, και όσο ακόμα ζει, αρχίζει η φθορά του;» (Σοφ. Σειρ. 10:9).
Αυτό ισχύει όχι μόνο για
τον κοινό άνθρωπο, αλλά και γι’ αυτόν πού κάθεται σε βασιλικό θρόνο. Μην κοιτάς
την βασιλική πορφύρα, το στέμμα, τα χρυσοκέντητα ενδύματα. Κοίτα και στοχάσου
την ανθρώπινη φύση του βασιλιά. Τότε θ’ αναφωνήσεις κι εσύ μαζί με τον
προφήτη: «Κάθε άνθρωπος είναι σαν το
χορτάρι κι η δόξα του όλη φευγαλέα σαν το αγριολούλουδο» (Ησ. 40:6).
Γιατί, λοιπόν,
υπερηφανεύεσαι, άνθρωπέ μου; Κατέβα από τα ύψη της ανόητης αλαζονείας σου και
εξέτασε την ευτέλειά σου. Χώμα και στάχτη είσαι, καπνός και χορτάρι και σκιά,
χορτάρι κι αγριολούλουδο. Τί πιο γελοίο από το να
καμαρώνεις; Εξουσιάζεις μήπως πολλούς ανθρώπους; Και τί ωφελείσαι, όταν
εξουσιάζεις ανθρώπους και εξουσιάζεσαι από τα πάθη σου; Είσαι σαν κι εκείνον
πού στο σπίτι του δέρνεται από τους υπηρέτες του και στην αγορά εμφανίζεται
καμαρωτός επειδή έχει άλλους κάτω από την εξουσία του. Μακάρι να ήσουνα εξουσιαστής των παθών σου
και όμοιος μ’ όσους συναντάς στην αγορά. Αν, λοιπόν, είναι αξιοκατάκριτος
όποιος υπερηφανεύεται για τις πραγματικές αρετές του, δεν είναι στ’ αλήθεια
γελοίος όποιος υπερηφανεύεται για πράγματα ολότελα τιποτένια;
Ταλαίπωρε άνθρωπε! Η
ψυχή σου λιώνει από την πιο φοβερή αρρώστια, την αρρώστια της αμαρτίας, κι εσύ
καμαρώνεις για τα πολλά σου χρήματα και κτήματα; Μα όλα τούτα δεν είναι δικά
σου. Κι αν δεν πιστεύεις στα λόγια μου, κοίτα τί έγινε μ’ εκείνους πού έζησαν
πριν από σένα. Αν, πάλι, είσαι τόσο μεθυσμένος από τα πλούτη ή την δόξα και δεν
διδάσκεσαι από τα παθήματα των άλλων, περίμενε λίγο, και θα γνωρίσεις από το
δικό σου πάθημα τη ματαιότητα των επίγειων αποκτημάτων και απολαύσεων. Όταν θα
φεύγεις από τον πρόσκαιρο αυτό κόσμο και δεν θα έχεις πια στην εξουσία σου ούτε
μίαν ώρα, όλα όσα διαθέτεις, χωρίς να το θέλεις, θα τ’ αφήνεις σε άλλους, ίσως
μάλιστα σ’ εκείνους πού πρωτύτερα δεν ήθελες καν ν’ αντικρίσεις.
Έχουμε υπερηφάνεια; Η ζωή
μας είναι ακάθαρτη, έστω κι αν είμαστε σωματικά αγνοί, έστω κι αν κάνουμε
νηστείες, προσευχές, ελεημοσύνες. «Ακάθαρτος
είναι μπροστά στον Θεό κάθε υπερήφανος», λέει η Γραφή (Παροιμ.
16:5).
Και είναι τόσο μεγάλο κακό η κενοδοξία, όχι μόνο γιατί παρασύρει στην αμαρτία
όσους κυριεύει, αλλά και γιατί συνοδεύει συχνά ακόμα και την αρετή. Αν δεν
μπορέσει να μας βγάλει από το δρόμο της αρετής, μας βλάπτει χρησιμοποιώντας την
ιδία την αρετή, καθώς μας αναγκάζει να υπομένουμε τους κόπους της, μας στερεί
όμως τους καρπούς της. Δεν είναι δυνατόν, όταν κανείς επιθυμεί και την αρετή
και την δόξα, να πετύχει και τις δύο. Μπορεί, βέβαια, ν’ αποκτήσει και τις δυο,
όταν επιδιώκει μόνο τη μία, την ουράνια αρετή, οπότε είναι δυνατό ν’
ακολουθήσει και η δόξα. Όταν, όμως, επιθυμεί και τις δύο, καμιά δεν θα πετύχει.
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
