1. Γενικά για τη ζωή του
Ο Άγιος Φανούριος είναι από
τους πιο αγαπητούς άγιους σε όλο τον ελληνικό λαό, που κάθε χρόνο τιμά και
πανηγυρίζει την μνήμη του στις 27 Αυγούστου. Αυτός ο τόσο αγαπητός άγιος θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί χωρίς αμφιβολία ως δώρο Θεού, διότι ήταν και παράμενε
άγνωστος για πολλούς αιώνες και μόνο το 1500 μ.Χ. βρέθηκε η Ιερή εικόνα του,
που μας αποκάλυψε την ύπαρξή του την παρρησία του ενώπιον του Θεού, ο οποίος
τον έχει χαριτώσει με τόσο μεγάλη θαυματουργική δύναμη. Για την καταγωγή και τη
ζωή του Αγίου Φανουρίου δεν υπάρχει τίποτε συγκεκριμένο, επειδή όλα τα στοιχεία
της ζωής του χάθηκαν σε καιρούς ανωμαλίας. Τα μόνα στοιχεία που έχομε αναφορικά
με τον Άγιο είναι η εύρεση της εικόνας του, γύρω στα 1500 μ.Χ., σύμφωνα με τα
συναξάρια, ή κατ’ άλλους γύρω στα 1355-1369 μ.Χ. Άλλοι υποστηρίζουν πως η
εικόνα του Αγίου βρέθηκε στη Ρόδο και άλλοι στην Κύπρο.
2. Η εύρεση της εικόνας
Επιστρέφομε στο παρελθόν, όταν
οι Αγαρηνοί εξουσίαζαν τη Ρόδο και αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τα τείχη της
πόλης, που βάρβαρα κατέστρεψαν και κατεδάφισαν στον πόλεμο λίγα χρόνια πριν. Άρχισαν
λοιπόν να στέλλουν εργάτες έξω απ’ το νότιο μέρος του φρουρίου και να μαζεύουν
πέτρες απ’ τα μισογκρεμισμένα σπίτια των κατοίκων, για να ξαναφτιάξουν τα νέα
και ισχυρά τείχη της πόλης τους. Ξαφνικά μέσα στα χαλάσματα βρήκαν μια
ωραιότατη, αλλά μισοχαλασμένη στη μια πλευρά εκκλησία κι εκεί μέσα βρήκαν ένα
σωρό εικόνες, που απ’ την πολυκαιρία δεν ξεχώριζαν τις μορφές των Αγίων καθώς
και τα γράμματα, που είχανε επάνω τους. Μια μόνο καταπληκτική εικόνα ξεχώριζε
απ’ όλες, που ο χρόνος δεν την άγγιξε και παρίστανε ένα νέο ντυμένο σαν
στρατιώτης. Ο Μητροπολίτης της Ρόδου Νείλος έτρεξε αμέσως επί τόπου και διάβασε
καθαρά το όνομα του Αγίου, που λεγόταν Φανούριος. Συγκινημένος ο Σεβασμιώτατος,
για τη φανέρωση του Αγίου, παρατήρησε, πως ήταν ντυμένος σαν Ρωμαίος
στρατιωτικός, κρατώντας στο αριστερό χέρι του ένα σταυρό και στο δεξιό μια
αναμμένη λαμπάδα. Ο αγιογράφος ακόμα ολόγυρα της εικόνας ζωγράφισε σε δώδεκα
παραστάσεις τα μαρτύρια, που υπόφερε ο Άγιος και, που εξιστορούν ολοφάνερα την
όλη ζωή του.
Οι παραστάσεις αυτές είναι οι
ακόλουθες:
Α΄. Ο Άγιος παρουσιάζεται
όρθιος μπροστά στο Ρωμαίο ανακριτή του και φαίνεται ν’ απολογείται με θάρρος
και να υπερασπίζει την χριστιανική πίστη του.
Β΄. Οι στρατιώτες εδώ
επεμβαίνουν και χτυπούν με πέτρες στο κεφάλι και στο στόμα τον Φανούριο, για
ν’ αναγκασθεί να υποκύψει και ν’ αρνηθεί τον Κύριο.
Γ΄. Οι στρατιώτες έχουν
εξαγριωθεί πια απ’ την επιμονή του Φανουρίου, γι’ αυτό τον έριξαν κάτω και τον
χτυπούν τώρα άγρια με ξύλα και ρόπαλα, για να κάμψουν το ακμαίο ηθικό του.
Δ΄. Ο Φανούριος είναι στη
φυλακή κι εκεί βασανίζεται με αποτρόπαιο τρόπο. Φαίνεται εντελώς γυμνός κι οι
στρατιώτες ολόγυρα του ξεσχίζουν τις σάρκες του με αιχμηρά σιδερένια
εργαλεία. Ο Άγιος υπομένει αγόγγυστα το τρομερό μαρτύριό του.
Ε΄. Ο Φανούριος βρίσκεται και
πάλι στη φυλακή και προσεύχεται στον θεό, για να τον ενισχύσει ν’ αντέξει
μέχρι τέλους τα βασανιστήρια.
ΣΤ΄. Ο Άγιος παρουσιάζεται και
πάλιν μπροστά στον Ρωμαίο ανακριτή για ν’ απολογηθεί για τη στάση του. Απ’ την
ατάραχη έκφραση του προσώπου του φαίνεται, πως ούτε τα βασανιστήρια που
υπόφερε, ούτε οι μελλοντικές απειλές του τυράννου του εκλόνισαν την πίστη και
έτσι απτόητος περιμένει ακόμη χειρότερα μαρτύρια.
Ζ΄. Οι δήμιοι του Φανουρίου με
μανία και σκληρότητα καίουν με αναμμένες λαμπάδες το ολόγυμνο σώμα του, που
φαίνεται έτσι η ανυπέρβλητη θυσία του για τον Εσταυρωμένο. Ο Άγιος νικά και
πάλιν με την αδάμαστη θέληση και καρτερία του στον Κύριο.
Η΄. Εδώ οι άγριοι βασανιστές
του χρησιμοποιούν και μηχανικά μέσα για να φθάσουν στο κορύφωμα του μαρτυρίου
του. Έχουν δέσει τον Άγιο πάνω σ’ ένα μάγκανο κι αυτό σαν περιστρέφεται, του
συντρίβει τα κόκκαλα. Υποφέρει εκείνος αγόγγυστα αλλά στο ωραίο πρόσωπό του
είναι ζωγραφισμένη ανέκφραστη αγαλλίαση, γιατί υποφέρει για χάρη του Κυρίου.
Θ΄. Ο Φανούριος ρίπτεται σ’
ένα λάκκο, για να γίνει βορά άγριων θηρίων κι οι δήμιοί του από πάνω
παρακολουθούν να δούνε το τέλος του. Τα θηρία όμως έχουν κυριολεκτικά
εξημερωθεί απ’ τη χάρη του Θεού, γι’ αυτό τον περιτριγυρίζουν ήσυχα σαν
αρνάκια και απολαμβάνουν θαυμάσια τη συντροφιά του.
Ι΄. Οι δήμιοί του δεν
ικανοποιούνται απ’ το προηγούμενο αποτέλεσμα κι έτσι τον βγάζουν απ’ τον λάκκο
και τον καταπλακώνουν μ’ ένα μεγάλο λίθο, βέβαιοι πια πως θα τον αποτελειώσουν.
Τίποτε όμως δεν πετυχαίνουνε κι αυτή τη φορά.
ΙΑ΄. Η σκηνή παρουσιάζει τον
Άγιο μπροστά σε βωμό, όπου οι δήμιοί του τον προτρέπουν να θυσιάσει, βάζοντας
στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα. Ο Φανούριος βγαίνει και απ’ αυτή τη
δοκιμασία νικητής και αυτό διακρίνεται από ένα διάβολο, που έχει τη μορφή
δράκου, που πετά στον αέρα και κλαίει για την αποτυχία του.
ΙΒ΄. Η τελευταία σκηνή είναι
το τέλος του μαρτυρίου του, με τον Φανούριο ριγμένο σ’ ένα μεγάλο καμίνι να
στέκεται όρθιος πάνω σ’ ένα σκαμνί και να τον περιζώνουν φλόγες και καπνοί. Ο
Άγιος φαίνεται να προσεύχεται αδιάκοπα στον Θεό, χωρίς να εκφράζει κανένα
παράπονο ή γογγυσμό κι έτσι άκαμπτος κι ανυποχώρητος πέταξε στα ουράνια,
γεμάτος ικανοποίηση για όσα βάσανα υπόφερε για χάρη του Κυρίου.
3. Το χτίσιμο του ναού
Ο Μητροπολίτης τότε του
νησιού, ο Νείλος, όταν μελέτησε επισταμένα την εικόνα που βρέθηκε, αποφάνθηκε,
πως ο Φανούριος ήταν ένας απ’ τους σπουδαιότερους μεγαλομάρτυρες της Πίστεώς
μας. Αμέσως έστειλε αντιπροσωπεία στον ηγεμόνα του νησιού και τον παρακαλούσε
να του δώσει άδεια για ν’ ανακαινίσει την εκκλησία. Όταν όμως ο ηγεμόνας
αρνήθηκε, τότε ο Μητροπολίτης μετέβη ο ίδιος προσωπικά στην Κωνσταντινούπολη
και κατόρθωσε να εξασφαλίσει απ’ τον Σουλτάνο την άδεια που ζητούσε. Επέστρεψε
σύντομα στη Ρόδο κι αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλιά θέση του, έξω από τα
τείχη του. Ο ναός σώζεται ως τα σήμερα και αποτελεί από τότε ιερό προσκύνημα
όλων των Χριστιανών.
Το έθιμο της Φανουρόπιτας-γιατί
την φτιάχνουμε;
Η φανουρόπιτα είναι μια
νηστίσιμη πίτα που φτιάχνεται στην μνήμη του Αγίου Φανουρίου την ημέρα της
γιορτής του (27/08) αλλά και άλλες ημέρες, την πηγαίνουμε στην εκκλησία κι αφού
ο ιερέας διαβάσει την ειδική ευχή, κόβεται και προσφέρεται στους πιστούς ως
ευλογία. Σίγουρα είναι ένα έθιμο που ξεκίνησε από μια ευλαβική χειρονομία των
πιστών και το όνομα του έχει συνδεθεί με την εύρεση απολεσθέντων αντικειμένων
αλλά και προσώπων. Αν επρόκειτο για κάτι το οποίο αλλοίωνε την λατρευτική τάξη
και ήταν αντίθετο με την εκκλησιαστική μας παράδοση, η εκκλησία είχε τον χρόνο
και τον τρόπο να το διορθώσει και να το αποτρέψει. Βεβαίως προτιμητέο θα ήταν
τα κίνητρα και οι εκδηλώσεις να ήταν περισσότερο πνευματικού χαρακτήρα αλλά στο
χέρι μας είναι να έχουμε και πνευματική ωφέλεια. Μπορούμε για παράδειγμα να
φτιάξουμε εμείς την πίτα και όχι να την αγοράσουμε έτοιμη, να μάθουμε το
απολυτίκιο του Αγίου και τον βίο του, να συμμετέχουμε ενεργά στις ακολουθίες
που γίνονται προς τιμή του Αγίου και να μην μένουμε μόνο στην προσφορά της
φανουρόπιτας. Άλλωστε ο Άγιος, αυτό είναι που θέλει από εμάς, την ειλικρινή
συμμετοχή μας και την προσευχή μας, έτσι ώστε να μεσιτεύει όπως και κάθε Άγιος
στον Χριστό, για την σωτηρία της ψυχής μας και αν κάτι θέλουμε οπωσδήποτε να
μας φανερώσει, αυτό ας είναι ο σωστός δρόμος που θα μας οδηγήσει στην αιώνια
βασιλεία Του. Αμήν.