ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ: ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΕΤΕΩΡΟ (γ' Μέρος)

 (…) Η ερώτηση της δημοκρατίας οδηγεί στην ερώτηση του σοσιαλισμού. Ο τελευταίος απέτυχε παντού οικτρά. Εκεί όπου υλοποιήθηκε όπως κι εκεί όπου επιβλήθηκε.

Οι αρχές του παρέμειναν αντικατοπτρισμοί και η πραγματικότητά του δεν είχε τίποτα το σοσιαλιστικό. Ωστόσο, (...) ο σοσιαλισμός, η σοσιαλιστική τάση η οποία δεν υπάγεται σ’ ένα συγκεκριμένο κόμμα, εξακολουθεί να εκδηλώνεται σχεδόν ανεξάρτητα από τα κόμματα που την επικαλούνται. Ανήκει στο πνεύμα των καιρών. Ποιο θα είναι το μέλλον της; Η ισχύς των πολιτικών κομμάτων θα συνεχίζεται επ’ αόριστον;

(…) Θα μπορούσαμε ίσως να δούμε να διαγράφεται ένα άλλο πολιτικό τοπίο, και μάλιστα μεταπολιτικό. Με λιγότερη ιδεολογία και περισσότερο ρεαλισμό. Τι θα κυριαρχούσε άραγε;  Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μια διοίκηση η οποία να κυβερνά στυγνότερα ανθρώπους και πράγματα, μ’ έναν κατά το μάλλον ή ήττον ''τεχνικοεπιστημονικό'', ''τεχνικογραφειοκρατικό'' και οικολογικό τρόπο, εξακολουθώντας να περιέχει τις ελλείψεις της και τις ρωγμές της, τους αγώνες της και τις αντιφάσεις της;

(...) Η εργασία θα αλλάξει πιθανώς χαρακτήρα, τείνοντας προς μια σημαντική μεταμόρφωση, δεδομένου ότι ο διαχωρισμός μεταξύ χρόνου εργασίας και ελεύθερου χρόνου δεν έχει πλέον τον ίδιο ρόλο που είχε στο παρελθόν. (….)

Οι άνθρωποι δεν θα είναι ωστόσο πιο ευτυχείς ή πιο ικανοποιημένοι. (…)

Ποια θα ήταν η σχέση του επέχεσθαι που χαρακτηρίζει κάθε εποχή, σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος, η πολιτική, η δημοκρατία, η φιλοσοφία θα μπορούσαν να μη φέρουν πλέον τα παραδοσιακά τους ονόματα; Αυτό που ολοκληρώθηκε, ατελώς και ανολοκλήρωτα, μπορεί να φέρει μέσα του σημάδια του μέλλοντος.

Η ερώτηση που τίθεται είναι πολύ σημαντική και μάλιστα συνοψίζει την ερώτηση: σε ποιο επίπεδο θα τεθεί και θα κινηθεί το ανθρώπινο είδος στη μελλοντική του μορφή; Τι θ’απογίνει ο κόσμος, διαρκώς ανοικτός, διαρκώς σε απόσυρση; Δεν απαιτείται καμιά ιδιαίτερη σοφία από τους πολίτικους οποιοσδήποτε βαθμίδας. Αρκεί να βαδίζουν στο ρυθμό των καιρών που τους έλαχε, με περισσότερη ή λιγότερη οξυδέρκεια και δημιουργικότητα.

Ωστόσο πρέπει να διαθέτουν στον υψηλότερο βαθμό, ιδίως οι ιθύνοντες, την έννοια της επιμονής και του δόλου.

Αντιθέτως, οι πολίτες μπορούν να παραμένουν βραδύνοες, να διαμαρτύρονται διαρκώς και να μην κάνουν τίποτα για να αμφισβητήσουν όλο το σύστημα. Αυτό που αποκαλούμε ακόμη πολιτική, αυτό το παιχνίδι που συγχέει ηθοποιούς και ηδονοβλεψίες, είναι σπανίως η πολιτική του καλύτερου ή του χειρότερου. Γενικώς κινείται στο μέσο επίπεδο και δεν ξεφεύγει από την ασημαντότητα και τη μετριότητα.

Η ίδια ασημαντότητα εκδηλώνεται επίσης στη διάκριση αριστερός και δεξιάς, χωρίς να ξέρουμε πολύ καλά που βρίσκονται τα σύνορα. Καθεμία από τις δυο αυτές κατευθύνσεις παραπέμπει στην άλλη, καθεμία είναι μια μορφή αντίδρασης στην άλλη. Η μεγάλη πολυπλοκότητα του πολίτικου είναι λιγότερο πολύπλοκη απ’ όσο πιστεύουμε ή απ’ όσο παριστάνουμε ότι πιστεύουμε.

 Όλα εξελίσσονται μέσα στο συμβιβασμό. Η διάκριση μεταξύ αριστερός και δεξιάς τείνει να εκλείψει, αλλά όλα διαδραματίζονται σαν να μπορούσε ακόμη να παίξει κάποιο ρόλο, ένα μέτριο ρόλο. Οι μεγάλες προοπτικές δεν είναι πια επίκαιρες, η δράση των ιεραρχιών, των κρατικών υπαλλήλων, των επαναστατημένων και της αντεξουσίας, εν συντομία, οι αποφάσεις και οι πρακτικές δεν είναι ούτε αδιαφανείς ούτε διαφανείς, γιατί εδώ όλα παίζονται με μέσους όρους.

Έχει κανείς την εντύπωση, και δεν είναι μόνο εντύπωση, ότι η κωμωδία της εξουσίας απατά το κοινό της και απατάται και η ίδια.

Σε σχέση με τι; Σε σχέση με αυτό που θα μπορούσε να είναι μια πολιτική υψηλού ύφους που ανοίγεται σ’ ένα πεπρωμένο και το αναλαμβάνει, επιτρέποντας στους πολίτες να συμμετέχουν σε μια κοινοτική ζωή.

Ωστόσο αυτό είναι ένα ιδεαλιστικό όνειρο, διότι η πολιτική φαίνεται νά βρίσκεται στο τέλος του πεπρωμένου της. Ακόμη και τα ανταγωνιστικά στυλ, τα οποία μοιάζουν πολύ, πάσχουν από έλλειψη στυλ. Ιδιώτες και κοινότητες σε αναζήτηση μιας ενότητας, η οποία μάλλον χάθηκε χωρίς να έχει υπάρξει, εξακολουθούν, με κάποιες παλινδρομήσεις, να πορεύονται και καλούν σε βοήθεια. Ωστόσο είναι και παραμένουν ελάχιστα διαθέσιμοι έναντι αυτού που, πέρα από την πολιτική, εκπέμπει σήματα, δηλαδή κάτι περισσότερο και κάτι άλλο από σινιάλα.

Μετέωρο αυτό καθ’ εαυτό, το πολιτικό, με όλη του τη μαζική παρουσία που δεν επιτρέπει να αποφευχθεί το κενό, παραμένει τρέμον. Αγκιστρωνόμαστε πάνω του κι εκείνο σε μας. Η εξουσία ξεπερνά κατά πολύ εκείνους που την ασκούν, εκείνους που την υφίστανται, εκείνους που θέλουν να την αποκτήσουν. (...) Η εξουσία παραμένει μετέωρη στο κενό, λατρεύεται, φαντασιώνεται, ποθείται, ασκείται, επικρίνεται, καταπολεμάται. Η σκέψη που προσπαθεί να την σκεφτεί, όχι με αφετηρία την ίδια την εξουσία αλλά το κέντρο της σχέσης άνθρωπος-κόσμος, παραμένει επίσης μετέωρη. Δεν πρόκειται για απλή αναμονή. (…)

Αν το πολιτικό παραμένει μετέωρο, σε μια κοινωνία ακινητοποιημένη στη διαμάχη με τη σήψη της, κι εμείς παραμένουμε μετέωροι. Περιστροφή στο κενό, η πολιτική διάσταση, παραγόμενη και παράγουσα, δεν καταφέρνει, ό,τι και να κάνει, να παραγάγει κάτι ριζικά καινούργιο, να ξεφύγει από το κενό. Ο ρόλος της είναι μεγάλος αλλά περιορισμένος, και η πολιτική φέρει τα σημάδια του ίδιου της του πεπερασμένου, γιατί οι δυνατότητές της δεν είναι άπειρες. (...)

ΠΗΓΗ

ΑΞΕΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ (1996/7), ''ΕΚΤΟ ΓΡΑΜΜΑ , ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΕΤΕΩΡΟ''.  In Γράμματα σ’ ένα νέο στοχαστή (σσ. 77-98). ΕΞΑΝΤΑΣ. ISBN 960-256-340-0.