Μ.ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 2021-ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΠΟΘΕΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ

ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΙΗΣΟΥ
ΚΑΛΗ Μ.ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Όλοι γνωρίζουμε ότι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν σημαίνει απλή αλλαγή της διατροφής, ούτε ευχάριστη ποικιλία — με τις ειδικές Ακολουθίες της —στη λατρευτική μας ζωή. Ή Άγια και Μεγάλη Τεσσαρακοστή λειτουργεί ώς περίοδος προετοιμασίας για εορτασμό επάξιο του Πάσχα, μια περίοδος καθάρσεως από τα πάθη, περίοδος νηστείας αυστηρής , εσωστρέφειας και περισυλλογής, μετάνοιας και συντριβής, εκτενούς προσευχής και λατρείας.

Τηρούμε τήν Τεσσαρακοστή, παρατηρεί ο Aγ. Συμεών Θεσσαλονίκης¹, «εις τύπον της σωτηρίου νηστείας, διά κάθαρσιν ήμών και άνέγερσιν. Διό και έν τώ τέλει της νηστείας ούχί θάνατος ήμΐν, άλλ’ έγερσις έπεται του άναμαρτήτως ζήσαντος και νενηστευκότος υπέρ ήμών, θανόντος και άναστάντος και ήμάς συνεγείραντος»

Δεν εξαντλείται όμως το πλήρες νόημά της σ’ αυτή μόνο την επισήμανση. Άραγε, γιατί ορίστηκε να διαρκεί τούτη η νηστεία 40 μέρες;

Διότι, στην μεν Παλαιά Διαθήκη², 40 μερόνυχτα νήστεψε ό Μωυσής πριν λάβει από τον Θεό τις πλάκες της Διαθήκης, και 40 μερόνυχτα περπάτησε ο προφήτης Ηλίας άσιτος μέχρι το Χωρήβ (Σινά), όπου του αποκαλύφθηκε ό Θεός .

Κυρίως όμως, στην Καινή Διαθήκη³ σαράντα μερόνυχτα νήστεψε ο Κύριος Ιησούς Χριστός στην έρημο του Ιορδάνη, όπου οδηγήθηκε από τό Άγιο Πνεύμα μετά τη Βάπτισή Του από τον Τίμιο Πρόδρομο στον έν λόγω ποταμό και αντιμετώπισε νικηφόρα τούς τρεις γνωστούς πειρασμούς .

Η διάρκεια λοιπόν της Μ. Τεσσαρακοστής ορίσθηκε κυρίως κατά μίμηση της τεσσαρακονθήμερης νηστείας του Κυρίου Ιησού Χριστού. Ο πιστός ’Ορθόδοξος Χριστιανός, πού έχει ενδυθεί τον Χριστό με το άγιο Βάπτισμα κι έχει καταστεί μέλος τού Σώματός Του, καλείται ιδίως αυτήν την περίοδο να νηστέψει μαζί Του 40 μέρες κατά τις δυνάμεις του και ν’ αγωνισθεί εναντίον του πονηρού, μιμούμενος το παράδειγμά Του και οικειοποιούμενος για τον εαυτό του τη δύναμη πού Εκείνος χάρισε στην ανθρώπινη φύση ν’ αποκρούει όλους τούς πειρασμούς και να κατανικά τον πέμποντα και διενεργούντα τον πειρασμό.

Ένας των πρώτων χριστιανικών αιώνων ερμηνευτής, ο Ωριγένης⁴, δίνει και μια άλλη, συμβολική έννοια στον αριθμό 40. Γράφει ότι ο αριθμός 4 (τού όποιου πολλαπλάσιο είναι ο αριθμός 40) είναι υλικός καί σωματικός - συνδέεται δηλαδή και αναφέρεται στο σώμα και στην ύλη - καθώς τέσσερα είναι κατά τούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους τα στοιχεία από τά όποια αποτελείται ή ύλη, δηλ. «γη», «αήρ», «πυρ» και «ύδωρ».

Και ως τέτοιος, «κακωτικός έστι», και δηλώνει τα επίγεια Βάσανα του ανθρώπου, τήν ταλαιπω­ρία και κακοπάθειά του ως συνέπεια της πτώσεώς του στην αμαρτία και της υποδουλώσεώςτου στη φθορά και τον θάνατο: ‘’ Ό τέταρτος άριθμός ύλικός τις καί σωματικός ών κακωτικός έστιν, έπεί τά γενικά σώματα τέσσαρά έστιν · όθεν οί δουλούμενοι καί οί κακούμενοι τέσσαρσιν έκατοντάσιν έτών πάσχουσι κατά τό είρημένον⁵ · " καὶ ἐρρέθη πρὸς ῞Αβραμ· γινώσκων γνώσῃ ὅτι πάροικον ἔσται τὸ σπέρμα σου ἐν γῇ οὐκ ἰδίᾳ, καὶ δουλώσουσιν αὐτοὺς καὶ κακώσουσιν αὐτοὺς καὶ ταπεινώσουσιν αὐτοὺς τετρακόσια ἔτη."

Καί γι αυτό, συνεχίζει, για την εξάλειψη ίσως των αμαρτημάτων πού ακολούθησαν στη φύση του σώ­ματος: «τάχα δέ κατά τούτο είς καθαίρεσιν τών τή φύσει του σώματος άκολουθησάντων άμαρτημάτων τεσσαράκοντα νηστεύει Μωσής ήμέρας, όμοιας δέ καί Ήλίας, καί ύπέρ των ήμετέρων άμαρτημάτων ό Σωτήρ».

Εκτός των παραπάνω ή Μ. Τεσσαρακοστή είναι «ή άποδεκάτωσις του έτους⁶», κατ’ αναλογίαν της δεκάτης πού προσέφεραν οι Ισραηλίτες την εποχή τής Παλαιάς Διαθήκης. Ο Θεός τούς είχε δώσει εντολή να Του προσφέρουν το ένα δέκατο τής ετήσιας σοδειάς, όπως και από τα ζώα τους πού γεννιόντουσαν κάθε χρόνο.

Ή συνειδητή προσφορά τής δεκάτης στον Θεό σήμαινε τό εξής: Κύριε, αναγνωρίζω ότι είσαι ο μόνος αληθινός Θεός, ο παντοκράτωρ. Δική Σου είναι η γη και όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτήν, εγώ είμαι απλώς διαχειριστής. Εσύ ευλόγησες κι φέτος τα γεννήματά μου και τα ζώα μου.

Και γι’ αυτό Σου προσφέρω το ένα δέκατο από τα δικά Σου, τα πιο εκλεκτά, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς ’Εσένα, Κύριε,, τον ευεργέτη μου.

Αντίστοιχα «ή Μεγάλη Τεσσαρακοστή τό έξαίρετον έν άπασιν έχουσα, οιά τι καθιέρωμα (αφιέρωμα) τώ Θεώ παρ’ ήμών προσάγεται (προσφέρεται), ώς άπαρχή καί δεκάτωσις κατ’ ένιαυτόν τής ζωής ήμών», δηλ. προσφορά του ενός δεκάτου του κάθε έτους τής ζωής μας⁷.

Παρομοίως διαβάζουμε⁸ από τον Όσιο Νικόδημο τον αγιορείτη στο συναξάρι τής Κυριακής της Τυροφάγου : «<< Πρέπει δέ να ηξεύρωμεν ότι η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή του όλου χρόνου, είναι ωσάν ένας αποδεκατισμός’ διότι από την αμέλειάν μας δέν προαιρούμεθα, ούτε πάντοτε να νηστεύωμεν ούτε να απέχωμεν από κακάς πράξεις, δια τούτο οι θείοι Απόστολοι και ύστερα από αυτούς και οι Αγιοι Πατέρες παρέδωκαν εις ημάς αυτήν την Αγίαν Τεσσαρακοστήν ωσάν ένα θέρος ψυχών, δια να εξαλείψωμεν, δια μετανοίας και συντριβής, όσα κακά επράξαμεν όλον τον χρόνον, και δια τούτο, επειδή με τέτοιον σκοπόν και τέλος μας την επαράδωκαν οι θείοι Απόστολοι, πρέπει και να την φυλάττωμεν ακριβέστερον από κάθε άλλην νηστείαν >>.

Είναι σημαντικό πάντως να υπογραμμισθεί ότι τα Σαββατοκύριακα τής περιόδου αυτής κατά το Κωνσταντινουπολίτικο Τυπικό, πού επικρατεί, συναριθμούνται μεν σ’ αυτήν, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν μικρές νησίδες — οάσεις- στην τραχεία έρημο και το «μέγα πέλαγος» της Τεσσαρακοστής.

Αντίθετα κατά τα πρωτοχριστιανικά τυπικά⁹ τής Παλαιστίνης δεν συνυπολογίζονται — γι’ αυτό και ή Μ. Τεσσαρακοστή διαρκούσε εκεί οκτώ βδομάδες (5x8=40)· ενώ στην Κύπρο αφαιρούνταν μόνο οι Κυριακές, και ως εκ τούτου εκεί διαρκούσε επτά εβδομάδες (6x7=42)!

Το καθαυτό λοιπόν πνεύμα και την ατμόσφαιρα τής Άγιας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστής θά την ανακαλύψουμε στην αυστηρή νηστεία και στις μακρές κατανυκτικές ακολουθίες τών καθημερινών ημερών της. Ας μη φοβηθούμε να το προσπαθήσουμε κατά τις αντοχές μας.

Στην αρχή τής ιερότατης αυτής περιόδου, όπως ο Μωυσής στο Σινά¹⁰ μπροστά στη φλεγόμενη βάτο, ας βγάλουμε κι εμείς τα υποδήματα των βιοτικών μας μερίμνων καί των άλλων περιττών βαρών και ας βαδίσουμε με σταθερότητα την άγια γη αυτών των πάνσεπτων ημερών. Κατά την πίστη και τον κόπο μας — είναι βέβαιο — θα ζήσουμε τη δική μας θεοπτία και την αναγέννηση τής όλης ύπαρξής μας!

Notes

1βλ. Φουντούλη, Ίω. Μ., «Μεγάλη Τεσσα­ρακοστή και Θεία Λατρεία»· Έρώτ. ΝΒ'· στό: Λειτουργικά Θέματα, τευχ. ΙΙ, σελ. 12.

2βλ. Έξ. ιδ' 12-18, λδ' 27-28, επίσης, Γ’ Βασ. Ιθ’.

3βλ. Ματθ. δ’ 1 -11, Λουκ. Δ’ 1-13.

4βλ. Ώριγένους, Είς τό κατά Ίωάννην Αποσπάσματα έκ τών Σειρών, απόσπ. 79 · στό: ΒΕΠΕΣ 12, 383. 14-21.

5βλ. Γένεσις,15, 13-14.

6 βλ. Λευϊτ. κζ 30-31.

7βλ. Φουντούλη, Ίω. Μ., «Μεγάλη Τεσσα­ρακοστή και Θεία Λατρεία», ο.π., σελ. 13·

8Εκ του Του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου”Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού : Τριώδιον, Δόμος 2005, σελ. 387 – 392.

9βλ. Φουντούλη, ο.π. σελ.11 καί ύποσημ. 2

10βλ. Έξ. Γ' 1-6.