THEOLOGY AND PSEUDO-THEOLOGY IN THE DIGITAL AGE

''God in Cyberspace''.

 

< <Θεολογία και ψευδο-Θεολογία ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ>>

[John A. Monaco, διδακτορικός φοιτητής θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Duquesne-Pennsylvania]¹.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ζούμε σε μια «ψηφιακή εποχή», μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μια μετάβαση στο εικονικό και το ηλεκτρονικό. Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε απλώς αυτήν την τροχιά στο σημείο της μη επιστροφής.

Από εκκλησιαστική άποψη, οι ενορίες είναι εξοπλισμένες για να μεταδίδουν ζωντανά τις λειτουργίες τους και η ανάγκη για έναν λειτουργικό και ενημερωμένο ιστότοπο δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη. Από ακαδημαϊκή άποψη, η εικονική μάθηση έχει καταστεί ‘’mainstream’’, μαζί με συνέδρια και διαδικτυακά σεμινάρια στα οποία μπορούν να συμμετέχουν οι μελετητές από την άνεση του σπιτιού τους. Μέσα στην αναταραχή αυτών των καινοτομιών, μια αλλαγή παραμένει κάτω από την επιφάνεια της προσοχής: ο ρόλος της Θεολογικής Εκπαίδευσης στην ψηφιακή εποχή.

Από τη γένεσή του, ο Χριστιανισμός έχει αγκαλιάσει τα «μέσα» που είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική επικοινωνία. Γι 'αυτό, για παράδειγμα, ο Άγιος Απόστολος Παύλος έγραψε επιστολές σε διάφορες εκκλησίες για να μεταδώσει το μήνυμά του σε αντίθεση με τη πάλαι ποτέ ζωγραφική εικόνων στους τοίχους ενός σπηλαίου. Από τη σύνταξη επιστολών έως τη σύνθεση πυκνών θεολογικών πραγματειών, το Ραδιόφωνο και την Τηλεόραση, μέχρι τις μέρες μας το Διαδίκτυο, οι Χριστιανοί ηγέτες θεώρησαν απαραίτητο να χρησιμοποιήσουν τις καλύτερες μορφές επικοινωνίας για να διαδώσουν τα καλά νέα (Ευαγγέλιο).

Αλλά ο εκδημοκρατισμός του Διαδικτύου - το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει ή να δημοσιεύσει σε ένα blog ή να ανεβάσει ένα βίντεο - είχε δυσάρεστες συνέπειες στη θεολογική εκπαίδευση. Αν και υπήρχαν πάντα «ψευδο-δάσκαλοι», ποτέ έως τώρα δεν ήταν σε θέση να φτάσουν εκατομμύρια ψυχές σε λίγα δευτερόλεπτα.

Υπάρχει, ταυτόχρονα, τόσο Θεολογία όσο και ψευδο-θεολογία στην Ψηφιακή Εποχή. Με αυτό, εννοώ ότι τα ίδια κανάλια που χρησιμοποιούνται για την προώθηση αυθεντικής και καλά δομημένης λόγω έρευνας Θεολογίας χρησιμοποιούνται επίσης, και πολλές φορές σε μεγαλύτερο αριθμό και δύναμη, για την προώθηση μιας παραπλανητικής «θεολογίας» που στερείται βασικής και θεμελιώδους ερευνητικής ή άλλης συνοχής.

Κάποιος χρειάζεται μόνο να κάνει αναζήτηση στο Διαδίκτυο και να προσθέσει ετικέτα: «Ορθόδοξος Χριστιανισμός» στο «YouTube» για να βρει μια ποικιλία από ειδικούς του ‘’καναπέ’’ που διαδίδουν σε δεκάδες χιλιάδες θεατές μια ευρύτατη ανθοδέσμη θεολογικών σφαλμάτων.

Έχοντας έλλειψη κατάλληλης θεολογικής εκπαίδευσης και άλλης επιστημονικής συγκρότησης, λένε στο ακροατήριό τους ότι οι Βαπτίσεις που δεν έγιναν με τριπλή εμβάπτιση στο ύδωρ είναι «άκυρα», ότι οι Ρωμαιοκαθολικές και Ορθόδοξες κοινότητες πάσχουν λόγω του «σχολαστικισμού» (αγνοώντας την Σχολαστική παράδοση και της Ορθοδοξίας)², καθώς επίσης αναμασούν τετριμμένα και παλιά αντιρρητικά επιχειρήματα για τον παπισμό, την ‘’Μαριολογία’’ και τον ‘’οικουμενισμό’’. Σε διάφορες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων, η ψευδο-θεολογία εξαπλώνεται ιογενώς μέσω tweets και memes, ενώ οι επιστημονικές μονογραφίες και οι προσεκτικές μελέτες παραμένουν ανέγγιχτες από όλους κι όλες εκτός μόνο από την σκόνη.

Παρόλο που τέτοιες αντιρρητικές πικρόχολα και ελάχιστα ερευνητικές απόψεις δεν είναι καθόλου καινοφανείς για την παρούσα εποχή μας, το θέμα μας αφορά το πόσο αυξανόμενες και πόσο εύκολα επηρεάζουν αυτές οι απόψεις ένα ευρύ κοινό.

Για παράδειγμα, μια συγκεκριμένη προσωπικότητα στο Διαδίκτυο (δηλ. Ο Jay Dyer)³ που έχει γίνει λίαν αποτελεσματικά η δημόσια όψη της «Ορθοδοξίας» στη Δύση, ανεβάζει δεκάδες βίντεο που συχνά αντικατοπτρίζουν μια μη ιστορική και μυωπική άποψη του Ορθόδοξου Χριστιανισμού που πριν από τριάντα χρόνια θα μπορούσατε βρείτε στα φυλλάδια περιθωριακών κοινοτήτων.

Ενώ ο προβληματισμός ενός μελετητή για τη Φυσική Θεολογία στην Ορθόδοξη παράδοση κέρδισε λιγότερες από 1.400 προβολές⁴, το βίντεο⁵ της προαναφερθείσας διαδικτυακής προσωπικότητας που «επικρίνει - κακολογεί» τα της Εκκλησίας της Ρώμης, τον οικουμενισμό και την ειδωλολατρεία των Ρωμαιοκαθολικών, έχει φτάσει τις 30.000 προβολές και μετράει κι άλλες.

Η παρουσίαση ενός ενοριακού ιερέα⁶ με τίτλο «Gay Iconoclasm: Holding the Line against the Radical LGBT Agenda» έχει 78.000 προβολές⁷.

Απ’ την άλλη, μια πιο ευγενική και επιστημονικά εστιασμένη συζήτηση για την «ταυτότητα ατόμων του ίδιου φύλου» και την ορθόδοξη παράδοση έχει λιγότερα από 600⁸.

Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε «το τμήμα σχολίων» γεμάτο με άτομα που πιστώνουν τη μεταστροφή τους στην Ορθοδοξία σ’ αυτούς τους δημοφιλείς ομιλητές. Στη δική μου προσωπική εμπειρία, έχω συναντήσει πολλά άτομα που πιστώνουν τη μεταστροφή τους στην Ορθοδοξία σε κανάλια YouTube περισσότερο από την πραγματική και την ζωντανή εμπειρία τους μέσα και χάρις σε μια ενοριακή κοινότητα.

Δεν υπάρχει έλλειψη ορθοδόξων θεολόγων σήμερα, αλλά υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος για την «επιστημοσύνη» τους. Υπάρχει μια ριζική αποσύνδεση μεταξύ του έργου αυτών των μελετητών και του αναλυτικού περιεχομένου που καταναλώνεται από την πλειοψηφία των πιστών. Φυσικά, η ακαδημαϊκή γνώση είχε πάντα την ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα ως το βασικό κοινό-στόχο της, και σίγουρα υπάρχει χώρος για άλλες εξειδικευμένες κοινότητες.

Αλλά αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι εκείνοι που είναι καταρτισμένοι και ικανοί να διδάξουν την Ορθόδοξη Θεολογία δεν είναι οι κύριοι διδάσκαλοι για την πλειονότητα των Ορθόδοξων Χριστιανών. Ακόμη και οι ίδιοι οι ιερείς, που κάποτε θεωρούνταν η κύρια πηγή γνώσης και κατήχησης για τους μέσους Ορθόδοξους πιστούς, έχουν χάσει την επιρροή τους, και λόγω της Ψηφιακής Εποχής.

Αντί να διαμορφώνονται από τον τοπικό ενοριακό ιερέα ή τον πνευματικό τους πατέρα κάποιου, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί σήμερα επηρεάζονται περισσότερο από αγνώστους στο Διαδίκτυο που ισχυρίζονται ότι είναι έγκυροι δάσκαλοι της πίστης και των οποίων η γνώση αναμεμειγμένη με την Ψηφιακή επικοινωνία σαγηνεύει τα ευάλωτα μυαλά.

Με απλά λόγια, είναι απολύτως πιθανό για κάποιον που εξετάζει τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό στο Διαδίκτυο να λάβει σοβαρά υπ΄όψιν του ότι έχει συγκεκριμένου είδους ειδικούς στην πίστη ως κύριους διαμορφωτές κατήχησης και καθοδηγητές, προσωπικότητες πολλές από τις οποίες δεν είναι εξοπλισμένες με την νοητική, πνευματική ή ηθική πειθαρχία που απαιτείται για να διδάξουν την πίστη.

Εν τω μεταξύ, οι περισσότεροι ορθόδοξοι Θεολόγοι συνεχίζουν να γράφουν για την ακαδημαϊκή κοινότητα και συχνά παραμένουν απομονωμένοι στους γυάλινους πύργους τους. Κάθε φορά που αναδύονται από την ακαδημαϊκή τους σφαίρα και κοινότητα και μπαίνουν στη δημόσια σφαίρα, γελοιοποιούνται και απορρίπτονται ως ετερόδοξοι ή αιρετικοί⁹.

Η ψηφιακή μας εποχή ονομάζεται επίσης «εποχή της πληροφορίας» λόγω του τεράστιου όγκου υλικού που διατίθεται με ένα απλό κλικ του ποντικιού. Και παρά τη χρησιμότητά του, τέτοια απεριόριστη πρόσβαση σε πληροφορίες μπορεί να είναι απειλητική. Εάν στο παρελθόν, κάποιος έπρεπε να εκπαιδευτεί στη Φιλοσοφία και τη Θεολογία πριν από τη διδασκαλία της, η παρούσα εποχή είναι γεμάτη από μη εκπαιδευμένους διδασκάλους που οι ίδιοι ποτέ δεν μαθήτευσαν πραγματικά στο υλικό που ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν.

Η πρόσβαση σε πληροφορίες, όπως τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας ή το Κανονικό Δίκαιο ή οι λοιποί Κανόνες της Εκκλησίας, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κατανοεί κάποιος σε εύρος και βάθος τις πληροφορίες που διαθέτει με ένα απλό κλικ . Και όμως, στην Ψηφιακή Αγορά Ιδεών, οι πιο δυνατές φωνές είναι αυτές που μπορούν απλά να φωνάξουν άφθονα «cliché» για να υπερκαλύψουν την όποια επιμελή επιχειρηματολογία και εξήγηση.

Καθώς ο σύγχρονος κόσμος συνεχίζει να στρέφεται στον ψηφιακό χώρο, είναι επιτακτική ανάγκη οι Ορθόδοξοι θεολόγοι να εμπλέκουν εαυτούς με το κοινό, την δημόσια σφαίρα. Μέρος της νίκης μιας μάχης είναι στην πράξη η ύπαρξη μιας προβεβλημένης εμφάνισης, και έως ότου οι περισσότεροι θεολόγοι συνεργαστούν συνειδητά για να καταπολεμήσουν αυτήν την ψευδο-θεολογία αντιμετωπίζοντάς την απευθείας σε πλατφόρμες κοινωνικών μέσων, τούτη θα συνεχίσει να είναι μονόπλευρη υπόθεση στην Ψηφιακή Αγορά Ιδεών.

Notes

1βλ.Monaco, J. A. (2021, April 6). Theology and pseudo-theology in the digital age. Public Orthodoxy. Retrieved April 7, 2021, from https://publicorthodoxy.org/2021/03/31/theology-and-pseudo-theology-in-the-digital-age/

2βλ.Briel, M. C. (2020). A Greek Thomist: Providence in Gennadios Scholarios (1st ed.). Notre Dame Press,310 Flanner Hall,Notre Dame, IN 46556.(https://undpress.nd.edu/9780268107512/a-greek-thomist/ )

3βλ.https://JaysAnalysis.com also, https://jaysanalysis.com/tag/orthodox/

4βλ.David Bradshaw,International Orthodox Theological Association, https://www.youtube.com/watch?v=skwULMuMk1Y

5βλ.https://www.youtube.com/watch?v=uxMKS9DCjG8&t=2s

6 ie. Fr.Josiah Trenham speaks at the World Congress of Families 10, on May 15th 2016, in Tbilisi Georgia, founder and director of Patristic Nectar Publications.

7βλ.https://www.youtube.com/watch?v=HNXe4P_6dhw also, https://patristicnectar.org/video

8βλ.https://www.youtube.com/watch?v=2J3lGQDfbZE

9βλ. https://www.monomakhos.com/fordhamites-enthralled-by-class-warfare/ , also, https://www.facebook.com/orthodoxmemesquad/posts/beware-the-fordhamites-spepe/4145779245440000/.

Further Readings

• Briel, M. C. (2020). A Greek Thomist: Providence in Gennadios Scholarios (1st ed.). Notre Dame Press,310 Flanner Hall,Notre Dame, IN 46556.(https://undpress.nd.edu/9780268107512/a-greek-thomist/ ).

• Byrne, Lavinia (2015). “God in Cyberspace.” Accessed November 7, 2015. http://www.ed.ac.uk/files/imports/fileManager/god%20in%20cyberspace.pdf

• Morelli, Elizabeth A. and Mark D. Morelli (Ed.), (1997).The Lonergan Reader. Toronto: University of Toronto Press.

• Prensky, Marc (2001).“Digital Natives, Digital Immigrants.” On the Horizon 9.5 :1-6, DOI: 10.1108 / 10748120110424816

• Singh,M. Peter (2014).“An Overview of Cybertheology.” Paper presented at Seminar on Ekklesiology in Cyber Age, Bangalore, June 26-27, 2014.

• Spadaro, Antonio (2014). Cybertheology: Thinking Christianity in the Era of the Internet. New York: Fordham University Press. Kindle edition.