Μεταμόρφωση του Σωτήρος (''ο γάμος και ο μοναχισμός '')

του πρωτ. Βασιλείου Θερμού Αναπληρωτού Καθηγητού ΑΕΑΑ – Παιδοψυχιάτρου.

(περ. Εφημέριος, τ.4 / 2021, σσ.24-25).

Η Δεσποτική εορτή της Μεταμορφώσεως είναι αγαπητή στον λαό μας, καθώς συνδυάζεται με καλοκαιρινές πανηγύρεις στην όμορφη ελληνική ύπαιθρο. Σε ορισμένα μέρη σηματοδοτεί και την ευλογία των σταφυλιών.

Από θεολογικής πλευράς έχει αναλυ­θεί πλούσια και έχει αποτελέσει αφετη­ρία για βαθύ προβληματισμό ως προς τη δόξα του Θεού και τη θέωση του ανθρώ­που. Μάλιστα η θεολογία του Ησυχα­σμού βρήκε στη Μεταμόρφωση την πηγή, από όπου τεκμηριώνει την μετοχή στις άκτιστες ενέργειες και εμπνέεται εσχατολογικά.

Αλλά υπάρχει και μιά θεολογική πτυ­χή του γεγονότος τής Μεταμορφώσεως, η οποία έχει παραμείνει στην αφάνεια. Ουδέποτε αναφέρεται, πολύ περισσότε­ρο δεν αξιοποιείται. Μας την παρουσι­άζει ο κορυφαίος θεολόγος Άγιος Μάξιμος ο 'Ομολογητής.

Στο ερώτημα «Γιατί στην μεταμόρφω­ση του Χριστού, εμφανίζονται ο Μωυσής και ο Ηλίας;» δίνει πολλές απαντήσεις. Μία από αυτές είναι και η εξής: «Υπάρ­χουν μαζί Στον Λόγο τά μυστήρια του γάμου και της αγαμίας, μέσω του Μωυσή από τη μία, τον όποιο δεν εμπόδισε ο γάμος του να γίνει εραστής τής θείας δόξης, και απ’ την άλλη μέσω του Ηλία πού παρέμεινε τελείως έξω από κάθε συνάφεια γάμου, επειδή ο Λόγος και Θεός εκείνους πού ρυθμίζουν και τα δύο σύμφωνα με τούς θεϊκούς νόμους δια­κηρύττει ότι τούς κάνει οικείους Του με τρόπο μυστικό» (Αγίου Μαξίμου, Περί διαφόρων αποριών, 41, ΕΠΕ 14Δ, 205- 207).

Ή ακόμη: «Ὁ Ἡσαΐας πού εἶδε τά Σεραφείμ, καί μέ γάμο ἔζησε καί τή χάρη δέν ἔσβησε... Ὁ προφήτης δέν εἶχε γυναῖκα; Καί δέν ἔγινε ἐμπόδιο γιά τό Πνεῦμα ὁ γάμος, ἀλλά καί συζοῦσε μέ τή γυναῖκα του καί προφήτης ἦταν. Ὁ Μωυσῆς δέν εἶχε γυναῖκα; Καί πέτρες ἔσχισε, καί ἀνέμους ἄλλαξε, καί μέ τόν Θεό συνομιλοῦσε, καί θεία ὀργή ἀπεσόβησε. Ὁ Ἀβραάμ δέν εἶχε γυναῖκα; Καί πατέρας ἐθνῶν ἔγινε καί τῆς Ἐκκλησίας ὅλης» (Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου,  Ἔπαινος τῶν ἀπαντησάντων ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, καί περί εὐταξίας ἐν ταῖς δοξολογίαις, καί εἰς τό "Εἶδον τόν Κύριον καθήμενον...", ὁμιλία δ', P.G. 56, 122).

Τί μάς λέει λοιπόν κι αυτό το πρωτότυ­πο απόσπασμα;

Ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι μέσα στο άκτιστο φως τής δόξας του Χριστού έπρεπε να υπάρχουν ένας εκπρόσωπος του μοναχισμού και ένας εκπρόσωπος του γάμου! Γιατί; Επειδή το πρόσωπο του Χριστού περιέχει μέσα του και τα δύο. Δηλαδή, έχει προσλάβει και αυτούς πού θα ακολουθήσουν τον μονα­χισμό και αυτούς πού θα ακολουθήσουν τον γάμο. Έτσι, λοιπόν, η φανέρωση τής δόξας Του έπρεπε να συμπληρώνεται με το να αποκαλύπτει ποιοι δρόμοι οδηγούν σ’ αυτήν.

Με άλλα λόγια, ο άγιος Μάξιμος υπενθυμίζει ότι με την Ενανθρώπηση του Χριστού η ανθρώπινη φύση μπολιάστηκε με προοπτικές αντίστοιχες και υψηλότε­ρες από εκείνες πού ήδη έλαβε κατά την Δημιουργία. Οι δύο δρόμοι, της παρθε­νίας και του γάμου, οδηγούν στον αγια­σμό του ανθρώπου, όχι απλώς επειδή είναι ευλογημένοι άνωθεν, αλλά επειδή εμπεριέχουν αλήθεια για την ανθρώπι­νη φύση. Μία αλήθεια, ή όποια αποτελεί μέρος των λόγων τής ανθρώπινης φύσης, σύμφωνα με την ορολογία τού Άγιου Μαξίμου.

Ο μεγάλος αυτός πατήρ υποδεικνύει έτσι τις δομικές δωρεές τού Θεού, τις όποιες στη θεολογική γλώσσα ονομάζουμε οντολογικές. Εν ολίγοις, μάς φανερώνει την Ενανθρώπηση ως σκοπό τής Δημιουργί­ας. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να υπάρξει ο Θεάνθρωπος.

Και ο Θεάνθρω­πος εμφανίσθηκε για να ελκύσει προς Αυτόν όλους. και για να μπορέσουμε να κινηθούμε προς Αυτόν, δεν ήταν αρκετή η δική Του Χάρη, αλλά όφειλε και η αν­θρώπινη φύση να διαθέτει τις ανάλογες προδιαγραφές από την κατασκευή της. και οι δρόμοι τής παρθενίας και τού γά­μου εκπληρώνουν, κάνουν πράξη, αυτές τις προδιαγραφές.

Και μέσα στο άγιο αυτό θεϊκό σχέδιο μας προσκαλεί να λάβουμε τη θέση πού μας ταιριάζει. Ανάλογα με την κλίση μας, σύμφωνα με τη μοναδικότητά μας.

Ο Χριστός, έχοντας αναλάβει επάνω του ολόκληρη την ανθρώπινη φύση, περιέχει πλέον όλους τούς πιθανούς δρόμους πού οδηγούν Στον Πατέρα! Για την ακρίβεια, έγινε ο Ίδιος όλοι εκείνοι οι αναρίθμη­τοι, εναλλακτικοί, αποκεντρωμένοι δρό­μοι πού συνδέουν τον καθένα μας με τον κοινό μας Πατέρα και Πατέρα Του! 'Οπωσδήποτε το πλήθος των δρόμων αυτών συμπυκνώνεται στα δύο επιμέρους ‘μυστήρια’, όπως ονομάζονται ο γάμος και ο μοναχισμός.

Και, ας προσέξουμε, δεν ονομάζονται έτσι με την στενή μυστηριακή-τελετουργική έννοια, αλλά επειδή είναι μυστηρι­ώδης ο τρόπος με τον όποιο κάθε άν­θρωπος ενσωματώνεται Στον Θεό Λόγο. Αμφότεροι οι τρόποι «υπάρχουν μαζί στον Λόγο», όπως γράφει ο Άγιος Μάξιμος, για να συμπληρώσει πώς η ενσω­μάτωσή μας ισχύει για «εκείνους πού ρυθμίζουν και τά δύο σύμφωνα με τούς θεϊκούς νόμους»!

Η διευκρίνιση αυτή εί­ναι απαραίτητη, για να μάς θυμίσει ότι δεν γίνεται τίποτε αυτομάτως και παρά τη θέλησή μας. Χρειάζεται να το επιθυ­μήσουμε και να υποβάλουμε τον εαυτό μας στην ανάλογη ασκητική.

Αδελφοί, ας ξεχάσουμε εκείνα πού για αιώνες οι Χριστιανοί επαναλάμβαναν με βεβαιότητα σχετικά με την υποτίμη­ση τού γάμου. Ο πουριτανισμός επανειλημμένα καταδικάσθηκε συνοδικά μαζί με τις αιρέσεις οι όποιες τον πίστευαν, αλλά είχε βρει τρόπους να διασωθεί και να επιβιώσει στα μυαλά και στις καρδιές των ανθρώπων.

Όμως ο Υιός τού Θεού, πού έγινε άνθρωπος για χάρη μας, ήλθε να βάλει τέλος σε αυτές τις στρεβλώσεις, οι όποιες ταλαιπώρησαν εκατομμύρια συνανθρώπων μας. Προορισμός και τού γάμου είναι εξίσου η κατάπαυση μας στην χαρά τού προσώπου τού Θεού και στον γλυκασμό της ωραιότητάς Του.

Το θαυμαστό γεγονός τής Μεταμόρφω­σης έλαβε χώρα λίγο πριν από τα Πάθη.

Σκόπιμα, ως παρηγοριά, αλλά και ως πρόγευση τής δόξας. Αντίστοιχα, λοιπόν, ή γνώση και πίστη μας για τη δόξα τού γάμου μάς παρηγορεί κατά την ασκητική πορεία του και κατά τις δυσκολίες πού αυτή παρουσιάζει.

Στον Χριστό και μόνο δικαιώνονται οι όποιοι κόποι...