ΙΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ (Αύγουστος 2021).

 Μετὰ τὸν Πολυέλεον, Κάθισμα

Ἦχος δ' (Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ)
Ὁ ἀνελθὼν σὺν Μαθηταῖς ἐν τῷ ὄρει, καὶ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρὸς ἀπαστράψας, σὺν Μωϋσῇ Ἠλίας σοι παρίστανται· Νόμος καὶ Προφῆται γὰρ ὡς Θεῷ λειτουργοῦσιν, ᾧ καὶ τὴν Υἱότητα τὴν φυσικὴν ὁ Γεννήτωρ, ὁμολογῶν ἐκάλεσεν Υἱόν, ὃν ἀνυμνοῦμεν σὺν σοὶ καὶ τῷ Πνεύματι.

Σε μια περίοδο δύσκολη και οδυνηρή με την πατρίδα καιόμενη και φλεγόμενη από άκρου εις άκρον η ενορία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού Καλλιθέας πανηγύρισε την μεγάλη αυτή Δεσποτική εορτή, ενώ για μια ακόμη φορά στον Ναό και στον προαύλιο αυτού χώρο είχαν παρθεί όλα τα μέτρα και οι αποστάσεις - κι όσο ήταν τούτο δυνατό - στο πλαίσιο των έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19. Η συμπροσευχή όλων για την βοήθεια και την Χάρι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού επισυνέβη και στις τρείς λατρευτικές εκδηλώσεις της εορτής.

Έτσι προεξάρχοντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Ευρίπου κ. Χρυσοστόμου ετελέστηκε με θρησκευτική σεμνότητα ο Μέγας Εσπερινός την Παραμονή 5-8-2021 και χοροστατούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Ανδρούσης Κωνσταντίου ο Μεθεόρτιος Εσπερινός και η Λιτάνευσις της Ιεράς Εικόνος της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, ενώ ανήμερα της Δεσποτικής εορτής προεξάρχοντος και ιερουργούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαοδικείας κ.κ. Θεοδωρήτου τελέστηκε η Πανηγυρική Θεία Λειτουργία την 6ην Αυγούστου 2021 με την συμμετοχή κληρικών της περιοχής της Καλλιθέας και των τοπικών εκλεγμένων αρχόντων της.

Και οι τρεις Σεβασμιότατοι Ιεράρχες στα κηρύγματά τους ανέλυσαν και παρέθεσαν σε όλους εμάς το νόημα της εορτής και το μέγα αυτής θεολογικό και σωτηριολογικό πλαίσιο, ειδικά σε μια εβδομάδα θλίψεως και οδυνηρής καταστροφής 650 χιλιάδων στρεμμάτων παρθένου δάσους και πλήθους οικιών κατοίκων των περιοχών.

Αρχικά στον Εσπερινό αναλύθηκε ότι η γιορτή τής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος αποτελεί μία από τις δώδεκα μεγάλες γιορτές τής ’Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αν και αναφέρεται σ ένα επεισόδιο τής ζωής του Χριστού πού συνέβη λίγο πριν από το πάθος και την ανάστασή Του, γιορτάζεται στις 6 Αυγούστου, έξω από τη συνάφειά του, καθώς το εορταζόμενο γεγονός θα μπο­ρούσε να χαρακτηριστεί ως η σύνοψη ολόκληρης τής Ιστορίας τής Σωτηρίας.

Έτσι, τα αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη του Εσπερινού τής γιορτής αναφέρονται στην αποκάλυψη του Θεού σ’ εμβληματικές προσωπικότητες του βι­βλικού Ισραήλ, στον Μωυσή και στον Ηλία, οι όποιοι εμφανίζονται να συμμε­τέχουν στη σκηνή τής μεταμόρφωσης του Χριστού. το δεύτερο ανάγνωσμα του Εσπερινού προέρχεται από την ενότητα λγ' 11-λδ' 8 του βιβλίου της Εξόδου, πού αποτελεί το αποκορύφωμα μίας σειράς αποκαλύψεων τής ταυτότητας του Θεού και του ονόματος του.

Η αποκάλυψη του Θεού στο Σινά συνιστά μία από τις κορυφαίες στιγμές, όχι μόνον τής ιερής Ιστορίας τής Παλαιάς Διαθήκης, αλλά και τής παγκόσμιας Ιστορίας, καθώς το γεγονός εκείνο και η Διαθήκη πού ακολούθησε, έμελλε να γίνουν η αφετηρία μίας κοσμοϊστορικής αλλαγής στην πνευματική πορεία τής ανθρωπότητας. η πορεία αυτή αρχίζει τη στιγμή πού ένας αυτοεξόριστος στην έρημο του Σινά αυλικός του Φαραώ έρχεται αντιμέτωπος με ένα παράξενο θέ­αμα' μέσα από μία βάτο πού φλέγεται χωρίς να καίγεται, ο Μωυσής ακούει μία φωνή να τον καλεί. Καθώς πλησιάζει ακούει τον Θεό να του συστήνεται με ένα όνομα πού παραπέμπει στο παρελθόν του λαού του: «Έγώ είμαι ο Θεός των προγόνων σου, ο Θεός του Αβρα­άμ, ο Θεός του ’Ισαάκ και ο Θεός του ’Ιακώβ» (Έξοδ. 3.' 6).

Καθώς η συζήτηση προχωρά, ο Θεός αυτοπαρουσιάζεται στον Μωυσή με ένα όνομα πού αποκαλύπτει κάτι από τον χαρακτήρα του: «Έγώ είμι ο ών» (Έξο γ' 15). ο Θεός είναι ο μόνος πού πραγματικά υπάρχει, η ύπαρξη του οποίου δεν προϋποτίθεται από τίποτε και από κανέναν, ενώ τα πάντα αντλούν την ύπαρξή τους από αυτόν. η αναφορά, μάλιστα, του κειμένου (Έξοδ. γ' 15) στις προηγούμενες και τις επόμενες γενιές φανερώνει ότι η ύπαρξη του Θεού παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο, όπως χαρακτηριστικά διακηρύσσεται στο βιβλίο τής Αποκαλύψεως, όπου το όνομα του Θεού αναλύεται ως «ο ών και ο ήν και ο έρχόμενος», (Άπο α' 4,8) και παραστατικά δηλώνεται στην εικονο­γραφία τής Εκκλησίας με την επιγραφή «0 ΩΝ» στο φωτοστέφανο του Χριστού.

Στην αρχή του Δεκαλόγου ο Θεός αυτοπαρουσιάζεται ως : «Έγώ είμι Κύριος ο Θεός σου, όστις έξήγαγόν σε έκ γής Αιγύπτου έξ οίκου δουλείας» (Έξο κ' 2), ένώ, λίγο παρακάτω, εξηγείται ο λόγος για τον όποιο ο Θεός ελευθέρωσε τον λαό του από την Αίγυπτο: «και γνώσονται ότι έγώ είμι Κύριος ο Θεός αύτών ο έξαγαγών αύτούς έκ γής Αίγυπτου έπικληθήναι αύτοϊς και Θεός είναι αύτών» (Εξο κθ' 46).

Αυτός είναι ο λόγος πού το βιβλίο τής Εξόδου αφιερώνει τόσο χώρο στην οργάνωση τής λατρείας του Θεού (κδ' 15-μ' 38) με λεπτομερέστατες οδη­γίες για την κατασκευή τής Σκηνής του Μαρτυρίου, καθώς η Σκηνή προορίζεται να καταστεί ο χώρος, όπου πραγματικά ο Θεός θα είναι παρών ανάμεσα στον λαό του.

Η εκπεφρασμένη βούληση του Θεού να είναι μαζί με τον λαό του καθιστά σαφές το πόσο μεγάλη διαταραχή επέφερε στη σχέση Θεού - ’Ισραήλ η λατρεία του χρυσού μόσχου πού περιγράφεται στο αμέ­σως προηγούμενο κεφάλαιο (Εξο λβ') και εξηγεί τη σκληρή απόφαση - άπειλή πού ο Θεός ανακοινώνει λίγο παρακά­τω στον Μωυσή: «θα σάς οδηγήσω στη χώρα όπου ρέει γάλα και μέλι. Εγώ όμως δεν θα ανεβώ μαζί σας, για να μή σάς καταστρέψω κατά την πορεία, επειδή είστε λαός απείθαρχος» (33, 3).

Ο Θεός παραμένει πιστός στη Διαθήκη με τον λαό του και θα εκπληρώσει τις υποσχέσεις πού τη συνοδεύουν, η αθέτησή της όμως από την πλευρά του λαού έχει επικίνδυνες για τον ίδιο τον λαό συνέ­πειες.

Ο Μωυσής αντιλαμβάνεται την επικινδυνότητα τής κατάστασης, καθώς διαπι­στώνει ότι ο Θεός έχει αποστασιοποιηθεί από τον λαό του. Μετά το επεισόδιο με το χρυσό μοσχάρι, κάθε φορά πού μιλάει στον Μωυσή για τούς Ισραηλίτες τούς αποκαλεί «ο λαός σου,τον όποιο έβγα­λες από την Αίγυπτο» (Εξοδ. λβ' Τ λγ' 1) και όχι «ο λαός μου».

Ούτε η εναλλακτική λύση πού του προσφέρει ο Θεός, όταν ο Μωυσής επιχειρεί να τον μεταπείσει, ότι θα στείλει τον άγγελό του να τούς οδηγεί CΈξο λβ' 34' λγ' 2)τον ικανο­ποιεί, καθώς γνωρίζει ότι αυτό πού δια­φοροποιεί τον Ισραήλ από όλους τούς λαούς τής γής είναι η βεβαιότητά του ότι ο Θεός είναι μαζί τους (33, 16).

Έτσι αναλαμβάνει νέα προσπάθεια να μετα­πείθει τον Θεό. Το κείμενο αρχίζει με τη διαβεβαίωση ότι «ο Κύριος μιλούσε στον Μωυσή πρό­σωπο με πρόσωπο, όπως κάποιος θα μι­λούσε στον φίλο του» (33, 11). Αυτό δί­νει τη δυνατότητα στον Μωυσή να γίνει περισσότερο πιεστικός προς τον «φίλο» του. Όμως, ούτε η διαβεβαίωση πού αποσπά από τον Θεό ότι «Έγώ ο ίδιος θα πορεύομαι πριν από σένα κι εσύ θα είσαι ήσυχος» (33, 14) του αρκεί. δεν θέ­λει τον Θεό εμπροσθοφυλακή, συμπαραστάτη, οδηγό η οτιδήποτε άλλο, αλλά τον θέλει μαζί τους. ’Έτσι, αυξάνει την πίεσή του: «’Εάν εσύ ο ίδιος δεν έρθεις μαζί μας, μη μάς πάρεις από δω» (33, 15).

Παραδόξως ο Θεός φαίνεται να υποχωρεί στην πίεση του Μωυσή (33, 17), όμως ο Μωυσής και πάλι δεν μένει Ικανοποιη­μένος. Γνωρίζει ότι η αποκατάσταση τής διαταραχθείσας σχέσης του Θεού με τον ’Ισραήλ δεν βασίζεται στο ποιοι είναι και τί κάνουν οι άνθρωποι, αλλά στο ποιος είναι ο Θεός. για να βεβαιωθεί, λοιπόν, δεν διστάζει να διατυπώσει μία απαίτηση πού σε πρώτη προσέγγιση ακούγεται υπερβολική: «Φανέρωσέ μου τον εαυτό σου» (33, 18).

Και όμως ο Θεός δέχεται. Δέχεται να αποκαλύψει άλλη μία βαθύτερη πλευρά του χαρακτήρα του. ο Μωυσής θα μάθει ότι το όνομα “Κύριος” δεν δηλώνει μόνον τον Θεό των προγό­νων, αυτόν πού ήταν, είναι και θα είναι,τον ελευθερωτή από τη δουλεία τής Αιγύπτου, αυτόν πού θέλει να είναι μαζί με τον λαό του, αλλά και εκείνον, ο όποιος διαβεβαιώνει: «θα ελεώ όποιον θέλω να ελεήσω και θα σπλαχνίζομαι όποιον θέλω να σπλαχνιστώ» (33, 19). το έλεος και η ευσπλαχνία του Θεού είναι ’ισχυρότερα από τις επιλογές των ανθρώπων.

Όταν την επόμενη μέρα ο Θεός θα πραγματο­ποιήσει την υπόσχεσή του, ο Μωυσής θα πληροφορηθεί από το στόμα του ’ίδιου το Θεού ότι: «ο Κύριος ο Θεός είναι όλος καλοσύνη και άγάπη, είναι ανεξίκακος, πολυεύσπλαχνος και αξιόπιστος' φροντίζει για τη δικαιοσύνη και δείχνει έλεος σέ χιλιάδες ανθρώπους» (34, 6-7). Οι αποστάτες όμως δεν θα πρέπει να παρεξηγήσουν τη συγχωρητικότητα του Θεού και γι’ αυτό τούς προειδοποιεί ότι η συγχώρεση δεν σημαίνει ότι ο Θεός δεν λαμβάνει υπ’ όψιν του την αμαρτία: «Συγχωρεί ανομίες, αδικίες και αμαρτίες, αλλά δεν απαλλάσσει τον ένοχο' για τις ανομίες των πατέρων θα πληρώσουν τά παιδιά και τα εγγόνια ως την τρίτη και την τέταρτη γενιά» (34, 7). Αυτή η προειδοποίηση θα ανακληθεί από τον ίδιο τον Θεό, όταν με το στόμα του προφήτη Ιερεμία θα εξαγγείλει τη σύναψη τής νέας Διαθήκης (Ίερ λη' 29-34).

Η αγάπη του Θεού αξίωσε τον Μω­υσή να δει στο όρος Σινά τη δόξα του (33, 22-23) ως έκφραση τής θείας ευ­σπλαχνίας. Η ’ίδια αγάπη θα αξιώσει και τούς μαθητές του Χριστού να δουν στο όρος Θαβώρ τη δόξα του «ως έχώρουν», ώστε, όπως επισημαίνει το κοντάκιο τής γιορτής: « ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον, τῷ δὲ κόσμῳ κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα ».

Ανήμερα η διδαχή των Ιεραρχών επικεντρώθηκε στο ότι στη Μεταμόρφωση συμπυκνώνεται η θεολογία της Εκκλησίας, την οποία έξέφρασε ιδιαιτέρως τον 14° αί. ο μεγάλος Πατέρας και Διδάσκαλος άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όταν προκλήθηκε από αιρετικούς πού τη διέστρεφαν. 

Μερικές όψεις του θαυμαστού γεγονότος βοηθούν στην εμβάθυνση της θεολογίας αυτής:

1-η Μεταμόρφωση τού Χριστού στην πραγματικότητα είναι Μεταμόρφωση των μαθητών: ο Χριστός, ών Θεός και άνθρωπος, με ενωμένες τις δύο Του φύσεις «άσυγχύτως, άτρέπτως, άδιαι- ρέτως, άχωρίστως» στη μία Του θεϊκή υπόσταση-προσωπικότητα, δεν αλλάζει ποτέ^- παραμένει πάντοτε ο ’Ίδιος. στο γεγονός τής Μεταμορφώσεως λοιπόν δεν προσλαμβάνει κάτι πού δεν είχε, αλλά αυτό πού ήταν, το αποκαλύπτει «κατά μέρος» για να το δουν και να το νιώσουν οί τρεις μαθητές πού τον συνόδευαν. Κι αυτό ήταν η θεϊκή Του δόξα -«μετασκευ­άστηκαν» οί οφθαλμοί τους έν Πνεύματι να δουν το «άκτιστον φως» Του.

2- Είδαν ο ,τι μπορούσαν να αντέξουν. Κατά το κοντάκιο τής εορτής, «καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί σου τὴν δόξαν σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο». Κι είναι ευ­νόητο: ο άνθρωπος είναι πεπερασμένος και ο Θεός είναι άπειρος. ο άνθρωπος, όπως και όλη η δημιουργία, ακόμη και οι άγγελοι, όχι μόνον δεν μπορεί να δει και να μετάσχει στην ουσία τού Θεού -αυτό είναι μόνο για την αγία Τριάδα- αλλά μπορεί να δει και να μετάσχει σ’ αυτό πού λέμε ενέργεια (αλλιώς χάρη, δόξα, φώς) τού Θεού, μόνον έκ μέρους, όσο αντέχει. αυτό πού λαμβάνει όμως είναι ο ,τι ανώτερο για εκείνον. Κάτι παραπά­νω θα τον «διέλυε». «Κανείς δεν μπορεί να δει τον Θεό και να ζήσει».

3- Γιατί συνέβη αυτό ; Διότι μετά ακολουθούν τα γεγονότα τού Πάθους, άρα έπρεπε οί μαθητές να κατανοήσουν ότι το Πάθος ήταν εκούσιο -η επιλογή τού ένανθρωπήσαντος Θεού για να σώσει το άνθρώπινο γένος, αίροντας την αμαρτία του έπί τού Σταυρού. Κατά το κοντάκιο και πάλι: «Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης, καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί σου τὴν δόξαν σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο, ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον, τῷ δὲ κόσμῳ κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα. ».

4-Στη μετοχή τής λαμπρής θέας τού προσώπου τού Χριστού, οί μαθητές συ­νειδητοποιούν και την προοπτική τη δική τους. ο ,τι δόξα είδαν δηλαδή στον Χριστό, την ίδια θα ζήσει και ο πιστός άν­θρωπος. Γιατί Εκείνος ήλθε να κάνει τον άνθρωπο ένα μαζί Του. το μυστήριο τού βαπτίσματος, όπως και τά άλλα μυστήρια, σ’ αυτό στοχεύουν: η ζωή Του να γίνει και δική μας ζωή. «’Άνθρωπος γίνεται Θεός,ινα Θεόν τον άνθρωπον άπεργάσηται». Αυτό τόνισαν οί Πατέρες των (Οικουμε­νικού χαρακτήρα) Συνόδων τού 14^ου αί., αποδεχόμενοι τη θεολογία του άγιου Γρηγορίου Παλαμά: το φως της Μεταμορφώσεως γίνεται όριο για τούς πιστούς στον κόσμο αυτόν («θέωση»), με προοπτική άπειρη μετά τον ερχομό του Χριστού στη Δευτέρα Του Παρουσία. «Τότε οι δίκαιοι έκλάμψουσιν ως ο ήλιος».

5-’Έτσι ανακαινίζεται και η φύση. Πώς; Τα ενδύματα του Χριστού έλαμψαν και έγιναν λευκά σαν το χιόνι. Δηλαδή, η χάρη του Χριστού μεταγγίστηκε και στα υλικά πράγματα, σημείο μετο­χής της φύσεως στη δόξα του Θεού. Διότι η φύση δεν είναι κάτι κακό η κατώτερο και συνεπώς αποβλητέο, αλλά αναβαθμίζεται και αυτή βρίσκοντας τη θέση της: να είναι βοηθός του ανθρώπου στη σωτη­ρία του. «η προσμονή τής φύσεως είναι να σωθεί ο άνθρωπος, ώστε με τη σωτη­ρία αυτού να σωθεί και εκείνη» (απόστολος Παύλος). ’Έτσι η Μεταμόρφωση είναι μία ισχυρή απάντηση σέ όσους θέλουν να βλέπουν τον χριστιανισμό ως μία πνευματοκρατία η ένα ιδεαλισμό, με υποτίμηση και άρνηση τής ύλης.

6- Τί σημαίνει όμως η παρουσία τού Μωυσή και του Ηλία από την Παλαιά Διαθήκη στη Μεταμόρφωση; Πρώτον, ότι ο Χριστός είναι Κύριος της ζωής και του θανάτου (ο Μωυσής πέθανε, ο Ηλίας αναλήφθηκε). Ο θάνατος δεν είναι το τέλος τής ανθρώπινης ύπαρξης. ο άνθρωπος εναποθέτει το σώμα του στη γή, αλλά η ψυχή του, με τη χάρη του Θεού, συνεχίζει να ζει.

Κι αυτό το σώμα, όπως έδειξε η Ανάσταση του Κυρίου, θα αναστηθεί για να ενωθεί και πάλι με την ψυχή. ο θάνατος λοιπόν έγινε μία απλή δίοδος, πού οδηγεί στην αγκαλιά του Χριστού, πιο έντονα και άμεσα όμως: «πρόσωπον προς πρόσωπον».

Και προ­εικόνιση αυτού είναι η παρουσία των Πατριαρχών στο Θαβώρ. Κι ακόμη' ο Κύριος φανερώνεται ως κέντρο και τής Παλαιάς Διαθήκης: του Νόμου (Μωυσή) και των προφητών (Ήλία), συνεπώς και η Παλαιά Διαθήκη έχει χριστοκεντρικό χαρακτήρα.

Η Μεταμόρφωση συγκεφαλαιώνει την πνευματική ζωή τής Εκκλησίας. η γεύ­ση της απαιτεί την ετοιμότητα του ανθρώπου να αποδεχτεί τον πλούτο αυτό.

Ένας ύμνος τής εορτής μας καθοδηγεί: «Δεῦτέ μοι πείθεσθε λαοί, ἀναβάντες εἰς τὸ ὄρος τὸ Ἅγιον, τὸ ἐπουράνιον ἀΰλως στῶμεν ἐν πόλει ζῶντος Θεοῦ, καὶ ἐποπτεύσωμεν νοῒ Θεότητα ἄϋλον, Πατρὸς καὶ Πνεύματος, ἐν Υἱῷ μονογενεῖ ἀπαστράπτουσαν.
».

 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Α-ΜΕΓΑΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ 

(5-8-2021). 

Β-ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 

(6-8-2021). 

Γ-ΜΕΘΕΟΡΤΙΟΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ 

& ΛΙΑΝΕΥΣΙΣ ΙΕΡΑΣ ΕΙΚΟΝΟΣ 

(6-8-2021).