Μια Θεολογία της Δημοκρατίας.

 Στα τέλη του 2023 διάφοροι επιστήμονες και θρησκευτικοί ηγέτες άρχισαν να συντάσσουν μια σύντομη κοινή δήλωση με τίτλο «Χριστιανική Πίστη και Δημοκρατία», η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2024.

Η δήλωση αναγνωρίζει την ανάγκη για μια χριστιανική απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημοκρατία και που απασχολούν τους Ορθόδοξους Χριστιανούς ...

Βασισμένη σε πραγματικές ανησυχίες, η δήλωση έχει γραφτεί με σκοπό την παροχή ενός πλαισίου στους επισκόπους, ιερείς, ποιμένες και λαϊκούς ηγέτες που αντιμετωπίζουν προκλήσεις στις κοινότητές τους...

Η Χριστιανική Πίστη και η Δημοκρατία. (...)Η δημοκρατία χειμάζεται, αντιμετωπίζοντας νέες απειλές στο εσωτερικό και νέες προκλήσεις σε όλο τον κόσμο. Η μαρτυρία της πίστης η οποία «άπαξ και δια παντός έχει παραδοθεί στους αγίους» (πρβλ. Ιούδα 1:3) φαίνεται παραμορφωμένη και φθαρμένη, ειδικά όσον αφορά τη νέα γενιά(...). 

H δημοκρατία δεν είναι μόνο ένα πολιτικό σύστημα, αλλά και μια ηθική πραγματικότητα. 

Σε αυτή την εποχή της ολέθριας πόλωσης, αναγκαζόμαστε να αναμετρηθούμε εκ νέου με θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τη διακυβέρνηση, την πολιτική ζωή, τις κοινές αξίες και τον ρόλο της πίστης στη διαμόρφωση του συλλογικού μέλλοντος.

Η άνοδος αντιδημοκρατικών τάσεων και ιδεολογιών θέτει σε κίνδυνο τον κοινό βίο και απειλεί την καλλιέργεια της κοινοτικής και παγκόσμιας ειρήνης.

Ως πιστοί του Χριστού, προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση με παρρησία και θάρρος, φιλανθρωπία και, αποφασιστικότητα αντλώντας από τα βάθη της ηθικής μας κατάρτισης και των θεολογικών μας παραδόσεων για να αρθρώσουμε εκ νέου μια Θεολογία της Δημοκρατίας κατάλληλη για την εποχή μας.

Είμαστε Χριστιανοί που αγαπάμε βαθιά τη χώρα μας. Αναγνωρίζουμε το δικαίωμα των Χριστιανών να εκφράζουν τη πίστη τους στο δημόσιο χώρο για το κοινό καλό και την αξιοπρεπή ανάπτυξη της ανθρωπότητας.

Κατά τον ίδιο τρόπο καλωσορίζουμε και αναγνωρίζουμε τα δικαιώματα των ανθρώπων όλων των θρησκειών καθώς και των άθεων να εκφέρουν τη γνώμη τους γι’ αυτήν την κρίση.

Το παρόν κείμενο παρέχει μια ξεκάθαρη χριστιανική προοπτική, αλλά οι αρχές από τις οποίες διέπεται είναι κοινές σε μεγάλο βαθμό σε πολλές θρησκευτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις καθώς και σε ανθρώπους καλής θέλησης.

Αντιμετωπίζουμε αυτήν την κατάσταση με μεγάλη αποφασιστικότητα και ταπεινότητα.

Ο Χριστιανισμός στην Δύση είχε μια αμφίσημη και ενίοτε μη φιλική στάση απέναντι στη δημοκρατία, όπως αποδεικνύεται από την αποικιοκρατική κυριαρχία, την καταλήστευση των ιθαγενών πληθυσμών, τη βάναυση υποδούλωση των Αφρικανών και την άρνηση των δικαιωμάτων των γυναικών.

Συνεχίζουμε να αναμετριόμαστε στην Δύση με την κληρονομιά της δουλείας και του διαχωρισμού, καθώς και με τον διαρκή ρατσισμό που αναστέλλει την επίτευξη μιας πραγματικής πολυεθνικής δημοκρατίας.

Τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο, η χριστιανική πίστη έχει διαστρεβλωθεί και εργαλειοποιηθεί για την προάσπιση αυταρχικών ηγεσιών, οι οποίες επιδιώκουν να υπονομεύσουν τις ελευθερίες που είναι απαραίτητες για μια ακμάζουσα δημοκρατία.

Ορισμένοι Χριστιανοί επαινούν με ενθουσιασμό αυταρχικούς ηγέτες και καθεστώτα.

Άλλοι έχουν αποδεχτεί πρόθυμα την πολιτική βία ή ακόμη και συμμετάσχει σε αυτήν(...)

Γράφουμε τα παραπάνω σε μια στιγμή έντονης και επείγουσας ανάγκης, ως λαός του Θεού που εμφορείται από πίστη, ελπίδα και αγάπη.

Με αυτό το πνεύμα, αναγνωρίζουμε τη χριστιανική υποστήριξη της δημοκρατίας και καλούμε όλους τους χριστιανούς και τους ανθρώπους με ηθική συνείδηση να πράξουν το ίδιο.

Ενόψει αυτών των προκλήσεων, ζητάμε από τους χριστιανούς συμπολίτες μας να ενωθούν στην αναγνώριση και υπεράσπιση των παρακάτω αξιών.

Περί της Εικόνας του Θεού και της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας. Ο βασικός πυρήνας του Χριστιανισμού έγκειται στην πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού (Γέν. 1:26-27) και ότι ο Θεός, από αγάπη προς τον άνθρωπο, σαρκώθηκε στο πρόσωπο του θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Η αγάπη του Θεού αγκαλιάζει, συνεπώς, όλη την ανθρωπότητα και μας καλεί να σεβόμαστε κάθε άτομο. Η δημοκρατία είναι απόρροια της θεόσδοτης αξιοπρέπειάς μας, καθώς και της υποχρέωσής μας να προστατεύουμε τα δικαιώματα, την ελευθερία και την ισότητα όλων των ανθρώπων.

Περί της αμαρτίας του ανθρώπου. Η Αγία Γραφή μας βεβαιώνει ότι «πάντες γὰρ ἥμαρτον καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» (Ρωμαίους 3:23). Παρότι οι άνθρωποι φέρουν τη θεία εικόνα, η κλίση προς την αμαρτία θίγει κάθε άνθρωπο και κάθε έθνος. Οι χριστιανοί δεν είναι απρόσβλητοι από αυτήν την πραγματικότητα. Οι μηχανισμοί της δημοκρατίας, οι ισορροπίες της εξουσίας και η προστασία ενός συνταγματικού πλαισίου συγκρατούν την ανθρώπινη τάση για κυριαρχία, ευτελισμό και εκμετάλλευση.

Περί αλήθειας και ακεραιότητας. Καλούμαστε να υπερασπιζόμαστε την αλήθεια, να απομακρύνουμε το ψεύδος και να πορευόμαστε με ακεραιότητα (Παροιμ. 11:5, Εφεσ. 4:25). Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός είπε: «γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ιωάννης 8:32). Επομένως, το αντίθετο της αλήθειας είναι η αιχμαλωσία. Μια υγιής δημοκρατία στηρίζεται στο θεμέλιο της αλήθειας. Γι’ αυτόν τον λόγο, οφείλουμε να εργαστούμε για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών, να εκλέγουμε ηγέτες με αποδεδειγμένη ακεραιότητα και με ευγνωμοσύνη προς τους εκλογικούς υπαλλήλους που εργάζονται για να διασφαλίσουν ότι ακούγονται όλες οι φωνές, να διατηρήσουμε τις εκλογές μας ασφαλείς, αδιάβλητες και δίκαιες, προσβάσιμες σε όλους.

Περί της αγάπης προς τον ξένο και τον εχθρό. Ο Ιησούς μας διδάσκει ότι η αγάπη προς τον Θεό και η αγάπη προς τον πλησίον είναι αδιαχώριστες, ενώ η αγάπη προς τον πλησίον περιλαμβάνει την αγάπη προς τον ξένο (Λουκ. 10:25-37) αλλά και προς τους εχθρούς μας (Ματθ. 5:44). Είμαστε υποχρεωμένοι να προσεγγίζουμε εκείνους με τους οποίους διαφωνούμε, να δείχνουμε κατανόηση προς όσους έχουν διαφορετικό υπόβαθρο και εμπειρίες, και να είμαστε φιλόξενοι προς όσους δεν μοιράζονται τις πεποιθήσεις μας.

Περί της αλληλεγγύης και του κοινού καλού. Η αγάπη προς τον πλησίον απαιτεί την ένταξη όλων των συνανθρώπων μας στην πολιτική διαδικασία. Η δημοκρατική συμμετοχή επιτρέπει στα άτομα να ζουν προσφέροντας στην κοινότητα και δείχνοντας έμπρακτη αλληλεγγύη μεταξύ τους – ιδίως προς τους περιθωριοποιημένους ανάμεσά μας. Ως χριστιανοί, καλούμαστε όχι μόνο να επιδιώκουμε το ατομικό συμφέρον, αλλά να δίνουμε προτεραιότητα στο αληθές κοινό καλό.

Περί συμμετοχής, πλούτου και φτώχειας. Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ο Ιησούς καλεί τους Χριστιανούς να επιδείξουν ιδιαίτερη φροντίδα προς τους ευάλωτους, λέγοντας: «ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε». Πολύ συχνά, οι Χριστιανοί υποπίπτουν στο αμάρτημα της ειδωλολατρίας, λατρεύοντας το χρήμα και την εξουσία αντί για τον έναν αληθινό Θεό. Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως πλούτου ή εισοδήματος, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν πλήρως στη διαμόρφωση του κοινού μας βίου. Τα χρήματα δεν πρέπει να συνεπάγονται μεγαλύτερη επιρροή, και οι Χριστιανοί οφείλουν να εργάζονται για την εξάλειψη κάθε άδικου αποκλεισμού από τη συμμετοχή στα κοινά, όπως προστάζει ο Θεός της δικαιοσύνης στην Αγία Γραφή.

Περί Θρησκευτικού Πλουραλισμού. Το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού διαδίδεται μέσω της θείας χάρης και της ανθρώπινης πειθούς, όχι μέσω της κυβερνητικής εξουσίας ή του εξαναγκασμού (Β΄ Κορινθίους 5:11, Εφεσίους 2:8). Η δημοκρατία σέβεται και προστατεύει την ελευθερία της ανθρώπινης συνείδησης να κρίνει και να αποφασίζει σε ζητήματα πίστης. Τόσο οι χριστιανικές κοινότητες όσο και οι δημοκρατικές κοινωνίες πρέπει να αναγνωρίζουν τον θρησκευτικό πλουραλισμό και να υποστηρίζουν τη θρησκευτική ελευθερία, σεβόμενες τόσο τις πεποιθήσεις της μειοψηφίας όσο και της πλειοψηφίας...

Περί ειρήνευσης και συμφιλίωσης. Ο Ιησούς αποκάλεσε τους ειρηνοποιούς «μακάριους» και «υιούς Θεού» (Ματθαίος 5:9). Αντί να υποδαυλίζουν τις συγκρούσεις και να σπέρνουν τη δυσπιστία, οι Χριστιανοί πρέπει να ζουν «μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. 12:18). Με αυτό το πνεύμα, οι Χριστιανοί οφείλουν να συνεργάζονται με άτομα και οργανισμούς, θρησκευτικούς ή κοσμικούς, προς το κοινό καλό και την οικοδόμηση ενός πιο δίκαιου και ειρηνικού κόσμου. Σήμερα αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένες απειλές που στοχεύουν στην υπονόμευση και αποδυνάμωση του δημοκρατικού μας συστήματος σε άμεση αντίθεση με αυτές τις θεμελιώδεις χριστιανικές αρχές. Καθώς παραμένουμε αφοσιωμένοι στις παραπάνω αξίες, στεκόμαστε ενωμένοι απέναντι σε αυτές τις απειλές.

Δεν μπορούμε να μεταμορφώσουμε τη δημοκρατία αν δεν τη διασώσουμε. Σε αυτή την περίοδο, ο καθένας από εμάς πρέπει να σταθεί υπέρ του μέλλοντος της δημοκρατίας. Πρέπει να αντισταθούμε στον κυνισμό, την απάθεια και τον φόβο · η αποχή από την εκλογική διαδικασία εγκυμονεί τον κίνδυνο να εδραιωθεί η εξουσία εκείνων που θα την καταχραστούν.

Επειδή κάθε ανθρώπινο ον έχει την ίδια αξία ενώπιον του Θεού, απορρίπτουμε κάθε προσπάθεια περιορισμού, καταστολής, εκφοβισμού ή υπονόμευσης της ισότιμης συμμετοχής στη δημοκρατία μας λόγω της φυλής, της οικονομικής ή άλλης κατάστασης ή των πολιτικών πεποιθήσεων κάποιου ατόμου. Πιστεύουμε σε διαφανείς και δίκαιες εκλογές.

Απορρίπτουμε κάθε προσπάθεια περιορισμού της συμμετοχής των ψηφοφόρων, όπως την περικοπή των ευκαιριών εγγραφής, την απόκρυψη πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο και τον χρόνο ψηφοφορίας, την διαγραφή επιλέξιμων ψηφοφόρων από τους εκλογικούς καταλόγους και την μείωση των ωρών λειτουργίας των εκλογικών τμημάτων σε στοχευμένες περιοχές. Καταδικάζουμε σθεναρά κάθε εκφοβισμό ή απειλή κατά των διαχειριστών των εκλογών, των εκλογικών υπαλλήλων ή των ψηφοφόρων, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων.

Επειδή η δημοκρατική ζωή απαιτεί πλουραλισμό, αποκηρύσσουμε τα πολιτικά συστήματα, τα κόμματα, τα κινήματα, τους νόμους, τους κανονισμούς και τις πολιτικές που διακρίνουν ευνοϊκά οποιαδήποτε ομάδα ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των Χριστιανών, παρέχοντάς τους ειδικά δικαιώματα και προνόμια. Συγκεκριμένα, αποκηρύσσουμε τις ιδέες (...) ότι οι Χριστιανοί ή ο Χριστιανισμός πρέπει να κατέχουν προνομιακή θέση και εξουσία...

Επειδή η ειρήνη και η σταθερότητα αποτελούν χαρακτηριστικά μιας υγιούς δημοκρατίας, καταδικάζουμε την αυξανόμενη τάση χρήσης βίαιου λόγου και συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων των απειλών και πράξεων βίας κατά δημοσίων, εκλογικών υπαλλήλων και συμπολιτών μας.

Δεδομένου ότι η αναζήτηση της αλήθειας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της επιδίωξης της αλληλεγγύης και του κοινού καλού, καταγγέλλουμε τη διάδοση ψευδών ειδήσεων σχετικά με τα εκλογικά αποτελέσματα, καθώς και τη χρήση ψεμάτων και παραπληροφόρησης από αξιωματούχους και υποψηφίους για τη διαστρέβλωση της αλήθειας και την εκμετάλλευση του φόβου και της απόγνωσης ως στρατηγική για την απόκτηση ή τη διατήρηση της εξουσίας.

Διαφωνούμε σε πολλά ηθικά και κοινωνικά ζητήματα, όπως το πώς θα επιτύχουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία, ενώ οι απόψεις μας διίστανται αναφορικά με τον πόλεμο και την εξωτερική πολιτική, την άμβλωση και την αναπαραγωγική υγεία, καθώς και για θέματα που σχετίζονται με το φύλο και τη σεξουαλικότητα.

Ωστόσο, δεσμευόμαστε να διατηρήσουμε έναν δημοκρατικό χώρο, εντός του οποίου θα μπορούμε συλλογικά να διαμορφώνουμε μια προοδευτική πορεία αναφορικά με αυτά τα ζωτικά ζητήματα.

Κατανοούμε ότι για ορισμένους, η υιοθέτηση αυτής της δήλωσης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη ζωή τους, αλλά είμαστε πεπεισμένοι ότι η σοβαρότητα της κατάστασης απαιτεί θάρρος. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε αδιάφοροι στις επιλογές που ανοίγονται μπροστά μας.
Αυτός είναι ο καιρός, για να χρησιμοποιήσουμε και τη βιβλική γλώσσα – η στιγμή που μπορεί να αλλάξει την πορεία του κόσμου, επηρεάζοντας τα γεγονότα για δεκαετίες, ακόμη και για τις γενιές που θα ακολουθήσουν.

Ως Χριστιανοί, είμαστε άνθρωποι της ελπίδας. Η ανάσταση του Ιησού Χριστού αποδεικνύει δυναμικά ότι η ζωή νικά τον θάνατο και το ερχόμενο είναι ευνοϊκότερο από το υπάρχον καθεστώς: «τὸ ἑσπέρας αὐλισθήσεται κλαυθμὸς καὶ εἰς τὸ πρωΐ ἀγαλλίασις»(Ψαλμ. κθʹ 6) . Προχωρώντας μπροστά με εμπιστοσύνη στη διαρκή φροντίδα του Θεού, καλούμε όλους τους Χριστιανούς και τους ανθρώπους καλής θέλησης να συνεργαστούν για την αφύπνιση του δημοκρατικού πνεύματος και τη βελτίωση της Δημοκρατίας.

Σύμφωνα με αυτές τις αρχές, δεσμευόμαστε να προωθήσουμε μια πλουραλιστική δημοκρατία πολλών γενεών, όπου κάθε φωνή εκτιμάται και κάθε άτομο έχει την ευκαιρία να συμμετέχει πλήρως και ελεύθερα στη ζωή της κοινότητας.