Όσοι από εμάς δεν έχουμε αρρωστήσει, βρήκαμε ότι ο ιός μας έβγαλε τη ζωή μας από τα όριά της. Δεν μπορούμε εύκολα να εργαστούμε στο γραφείο ή στο κατάστημα ή, αν το κάνουμε, φαίνεται να διατρέχουμε υψηλό κίνδυνο.
Εμείς, συνήθως, συμβαίνει ν΄ασκούμε την τηλεργασία από το σπίτι, αν μπορούμε. Αλλά πολλοί άλλοι δεν έχουν πλέον καθόλου εργασία. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις με συχνά άδειους δρόμους και πεζοδρόμια είναι σχεδόν σαν πόλεις φαντάσματα.
Τώρα βρισκόμαστε αποκλεισμένοι στα σπίτια μας έχοντας χρόνο απροσμέτρητο στα χέρια μας. Τι πρέπει άραγε να κάνουμε; Πρέπει να περάσουμε το χρόνο εγκλεισμού με κάποιο τρόπο μάλλον : Ζωντανή ροή ταινιών και βίντεο, αναπαραγωγή διαδικτυακών παιχνιδιών, συναρμολόγηση παζλ, ακόμη και άσκηση γεμίζουν τον χρόνο μας .
Η κατάσταση θυμίζει τις μεγάλες καλοκαιρινές μέρες της παιδικής μας ηλικίας. Πόσο εμείς και οι συμμαθητές μας ανυπομονούσαμε για το καλοκαίρι όταν δεν θα είχαμε σχολείο! Αλλά όταν το σχολείο μας έλειπε, σχεδόν δεν ξέραμε τι να κάνουμε με τον εαυτό μας!
Αυτή η αναταραχή αποτελεί ευκαιρία για αναστοχασμό.
Ο SARS-CoV-2 έχει θέσει τις ζωές μας σε παύση και τώρα έχουμε περισσότερο χρόνο από ποτέ να αναστοχαστούμε για τη ζωή μας. Ένα πράγμα αναδύεται τότε σχεδόν αμέσως.
Δεν είναι η ίδια η ζωή ένα ζήτημα για το πώς θα περάσει ο «χρόνος»;
Δεν είμαστε υπεύθυνοι για το γεγονός ότι γεννηθήκαμε, ούτε για το αναπόφευκτο γεγονός ότι θα πεθάνουμε. Αλλά μεταξύ της γέννησης και του θανάτου είμαστε υπεύθυνοι για όσα κάνουμε μέσα στις δεκαετίες που μας έχουν δοθεί.
Δεν είμαστε οι πρώτοι που διακρίνουμε αυτό το γεγονός της ζωής. Όχι λιγότερο από ένα άτομο όπως ο Σωκράτης ο oποίος το εξήτασε επιμελώς. Σκέφτηκε, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι εκτίουμε ένα χρονικό διάστημα (ενν. στη φυλακή). Έκρινε ότι είμαστε φυλακισμένοι στο σώμα μας. Αλλά επεσήμανε ότι έχουμε μια απόδραση από τη φυλακή μας. Είναι η σκέψη και ο αναστοχασμός. Η φιλοσοφία μπορεί να μας βγάλει από το σώμα μας και να μας οδηγήσει στον αιθέριο χώρο των ιδεών (Plato Phaedo 82d-83b).
Ένα άλλο ζήτημα σύντομα γίνεται πιο σαφές. Είμαστε μια κοινωνική φυσική ύπαρξη. Στην απομόνωσή μας σύντομα συνειδητοποιούμε την κοινωνική μας φύση όχι μόνο στην έλλειψη αλλά και στην παρουσία της. Η κοινωνική αποστασιοποίηση μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε αυτήν τη φύση μας, γιατί ως επί το πλείστον δεν μπορούμε να την εκφράσουμε.
Υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε με την οικογένεια, τους φίλους μας και τους «γνωστούς» μας. Ούτε μπορούμε να επισκεφθούμε τα αγαπημένα μας μέρη. Είναι συνήθως μη προσβάσιμα/κλειστά.
Ωστόσο, η κοινωνική μας φύση βρίσκει την έκφραση της, παράδοξα ίσως, κι από το ίδιο το γεγονός ότι μένουμε έγκλειστοι. Ακόμα και αν έχουμε τον εαυτό μας απομονωμένο από άλλους, κι όμως ενεργούμε κοινωνικά. Αποτρέπουμε την περαιτέρω εξάπλωση του ιού και προστατεύουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και τους άλλους από αυτόν. Δρούμε μαζί παρόλο που μένουμε χώρια.
Για να μην αναφέρουμε πώς άλλοι στην κοινωνία μας συγκεντρώνονται για να αντιμετωπίσουν τον SARS-CoV-2.
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης είναι προφανώς στις πρώτες γραμμές της μάχης. Οι εργαζόμενοι σε βασικές επιχειρήσεις, όπως παντοπωλεία ή φαρμακεία, συνεχίζουν να εκπληρώνουν το ρόλο τους παρά τον κίνδυνο. Πολλά εργοστάσια, όπως τα εργοστάσια αυτοκινήτων, έχουν επανεγκαταστήσει νέες γραμμές παραγωγής τους για να παράγουν απαραίτητες ιατρικές προμήθειες. Τώρα εθελοντικές ομάδες ράβουν μάσκες προσώπου. Ακόμα και τα αποστακτήρια κάνουν απολυμαντικά χεριών.
Τι λογής είναι λοιπόν αυτή η κοινωνική φύση μας;
Ο Σωκράτης γίνεται για μας οδηγός!
Υποστηρίζει ότι μπορούμε να εκπληρώσουμε την κοινωνική μας φύση όταν παίζουμε τον ρόλο μας μέσα στην κοινωνία μας (Republic4. 433a434c).
Επιπλέον, αντιπαραβάλλει ρητά την εκπλήρωση της κοινωνικής μας φύσης με την επιδίωξη των ξεχωριστών ιδιωτικών συμφερόντων μας, και επισημαίνει τις δυσάρεστες συνέπειες για την κοινωνία από την μονήρη επιδίωξη των ατομικών μας επιθυμιών (Plato Republic4, 419a-423d).
Αλλά ένα συνοπτικό και διορατικό ορισμό της κοινωνικής μας φύσεως έχουμε ανεύρει σ έναν σύγχρονο πολιτικό φιλόσοφο.
Ο John Rawls εξηγεί εύγλωττα ότι η κοινωνική μας φύση βρίσκει την έκφρασή της σε αυτό που αποκαλεί ΄’κοινωνική ένωση’’ ή, πιο απλά, σε μια κοινότητα.
Μπορούμε να μοιραστούμε κοινούς στόχους, εξηγεί, και αυτοί οι σκοποί μπορούμε να τους αποτιμήσουμε ως εξ ορισμού αγαθούς. Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον σε τέτοιους τρόπους ζωής, ώστε να μπορούμε να συνυπάρχουμε μαζί για χάρη αυτής της συνύπαρξης.
Μια κοινωνική ένωση, τονίζει ο Rawls, μπορούμε να την απολαύσουμε και μόνη της. Όλα τα άτομα σε μια κοινωνία μπορούν να εκτιμήσουν θετικά τις κοινές δραστηριότητές τους και αρκούντως καλά μέσα στην συνείδησή τους, και από την άλλη, αυτές οι κοινωνικές μας δραστηριότητες μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται. Μπορούμε να απολαύσουμε τις συνειδητοποιημένες ικανότητες ο ένας του άλλου όντας μέσα σε κοινωνική συνεργασία (John Rawls,1971, A Theory of Justice, § 79).
Ωστόσο, τείνουμε να ξεχνάμε αυτό το γεγονός της ζωής γιατί συχνά διαπραγματευόμαστε την κοινωνική μας φύση και την έκφρασή της.
Μπορούμε να ανακαλύψουμε ότι μπορούμε εύκολα να επωφεληθούμε ο ένας από τον άλλο μέσω μιας κοινωνικής ένωσης. Μπορούμε να εγκαταλείψουμε την όποια αξία της για τον εαυτό μας και να συμμετάσχουμε σε αυτήν μόνο και μόνο για χάρη των κερδών και των ευχαρίστησης που θα μπορούσαμε να έχουμε μέσω αυτή και μόνον της συνεργασίας.
Όταν ενεργούμε με άλλους, μπορούμε να βρούμε ότι μπορούμε ευκολότερα να επιτύχουμε περισσότερα πλεονεκτήματα και για τον εαυτό μας.
Ο ίδιος ο John Rawls «πραγματεύεται» τη δική του αντίληψη για την κοινωνική ένωση.
Υπονοεί ότι σχηματίζουμε τελικά μια κοινωνική ένωση για να παρέχουμε στον εαυτό μας αυτό που αποκαλεί ‘’πρωτογενή αγαθά’’.
Αυτά τα πρωτογενή αγαθά είναι η μεγαλύτερη ελευθερία και οι ευκαιρίες και το μεγαλύτερο εισόδημα και ο πλούτος για τον καθένα ξεχωριστά.
Μια κοινωνική ένωση διατηρεί την αξία της ως δημόσιο αγαθό από μόνη της, αλλά η επιθυμία για ευκαιρίες και πλουτισμό επισκιάζει τη δημόσια αγαθοεργία εξ αυτής (John Rawls,1971, A Theory of Justice, § 25 , § 78).
Έχουμε λοιπόν την υποχρέωση να ρωτήσουμε, τι θα υιοθετήσουμε για να γίνει ο σκοπός της κοινότητάς μας; Θα υπάρξει η κοινότητά μας για χάρη της οικονομίας και των υλικών της ωφελημάτων;
Ή θα υπάρχει η οικονομία για χάρη της κοινότητάς μας και των κοινωνικών της αξιών; Είναι η απόκτηση και η κατανάλωση πλούτου ο σκοπός της κοινωνικής μας ζωής; Ή μήπως η κοινωνική μας ζωή έχει ένα τέλος από μόνη της;
Υπάρχουν μερικά αδυσώπητα άτομα μεταξύ μας που έχουν ισχυριστεί ότι η κοινωνική μας ζωή υπάρχει μόνο για χάρη των οικονομικών της πλεονεκτημάτων. Στην πραγματικότητα προχωρούν τόσο πολύ ώστε να ισχυρίζονται ότι οι πιο ευάλωτοι, ιδίως οι ηλικιωμένοι, θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για χάρη μιας αδιάλειπτης οικονομικής ευημερίας για τους υπόλοιπους από μας.
Μπορεί αυτός να είναι πραγματικά ο σκοπός της κοινωνίας μας; Προσεύχομαι να μην γίνει.
Η αδιάκοπη αναζήτηση υλικών ωφελειών καταστρέφει την κοινότητα. Είναι πιθανό να προκύψουν ακραίες κατανομές πόρων και απίστευτες στερήσεις και αποστερήσεις. Πράγματι, έχουν ήδη γίνει πραγματικότητα.
Στην εποχή μας ορισμένα άτομα κατέχουν πλούτο σε ένα βαθμό σαφώς ακραίο, και μερικά άτομα έχουν εκτοπιστεί στο περιθώριο και δεν μπορούν εύκολα να ικανοποιήσουν τις πιο βασικές τους ανάγκες.
Ούτε χρειάζεται να αναφέρω, περισσότερο απόψεις, ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης δομημένο με αυτόν τον κερδοσκοπικό τρόπο και στο όνομα εταιρικών κερδών και μερισμάτων μετόχων.
Δεν χρειάζεται να σας υπενθυμίσω το προφανές γεγονός ότι ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης που θεωρείται επιχείρηση μπορεί να είναι ταυτόχρονα και ακριβό και ανεπαρκές.
Μπορούμε, εάν το επιλέξουμε, να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε ο ένας τον άλλο και οι πολιτικοί μας ρόλοι να είναι πολύτιμοι δρόμοι για το κοινοτικό καλό.
Είμαστε, μετά από όλα όσα λέγονται και γίνονται, πλάσματα με κοινωνική φύση, και η κοινωνική μας φύση μπορεί να βρει έκφραση σε κοινωνικές δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας για τον εαυτό μας.
Ή θα επιτρέψουμε στην κοινωνία μας να συνεχίσει να αναπαύεται στο ότι ένα συμπαγές συμβατικό πλαίσιο υπάρχει για να εκμεταλλεύεται ο ένας τον άλλο με τρόπο όλο και λιγότερο μετριοπαθές; Αυτό το συμβατικό πλαίσιο θα μας επέτρεπε να έχουμε ο ένας τον άλλον και τους πολιτικούς μας ρόλους μόνο για να είναι ένα απλό μέσο με στόχο τα δικά μας κέρδη.
Δεν θα έκανε τίποτα περισσότερο από τον καθορισμό των κανόνων δέσμευσης για ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος.
Ένα τελικό πράγμα θα πρέπει επίσης να είναι σαφές στις αντιδράσεις μας.
Η πανδημία μας θυμίζει ότι η ανθρώπινη ζωή είναι εφήμερη. Είμαστε, κάθε ένας από εμάς, αλλά θνητά όντα.
Ο χρόνος μας σε αυτήν τη γη είναι οριστικά πεπερασμένος.
Και λοιπόν, πρέπει να εκμεταλλευτούμε αυτήν την παύση δραστηριοτήτων για να ρωτήσουμε: Θα απολαύσουμε τον πολύτιμο χρόνο που έχουμε μαζί μέσα σε μια κοινότητα ;
Ή θα θεσμοθετούμε μόνο για ένα συμβατικό πλαίσιο εκμετάλλευσης ο ένας του άλλου;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου