''H ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ'': Ο ΙΗΣΟΥΣ και ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ

by Rev. Dr. John A. Jillionsⁱ

«Ξενίας δεσποτικῆς, καὶ ἀθανάτου τραπέζης, ἐν ὑπερῴῳ τόπῳ, ταῖς ὑψηλαῖς φρεσί, πιστοὶ δεῦτε ἀπολαύσωμεν, ἐπαναβεβηκότα λόγον, ἐκ του Λόγου μαθόντες, ὃν μεγαλύνομεν». (Holy Thursday, Canon Ode 9)

Τον Ιανουάριο του 2022, προσκλήθηκα να δώσω την ετήσια διάλεξη προς τιμήν του π. Georges Florovsky cτην Ορθόδοξη Θεολογική Εταιρεία στην Αμερική (OTSA)ⁱⁱ και ένα από τα θέματα που έθιξα ήταν η ανησυχητική τάση μεταξύ ορισμένων Ορθοδόξων να απορρίπτουν σε αμφιλεγόμενα θέματα το διάλογο με τους Ορθοδόξους Χριστιανούς τους.

Ειδικά τώρα, με τη βία στην Ουκρανία να φέρνει σε μεγάλο βαθμό τους Ορθόδοξους Χριστιανούς τον ένα εναντίον του άλλου, θα πίστευε κανείς ότι αυτή είναι ακριβώς η στιγμή για να εκτιμηθεί η «διαλογική συζήτηση».

[….]Κι όμως, οι διαπραγματευτές από τη Ρωσία και την Ουκρανία εξακολουθούν να συζητούν.

Εάν «εχθρικές κυβερνήσεις» μπορούν να διαπραγματευτούν, μπορούμε εμείς που μοιραζόμαστε την ίδια Θ. Ευχαριστία να αρνηθούμε τον διάλογο μεταξύ μας, ακόμη και για τα πιο ευαίσθητα θέματα,[...] πιστεύοντας ότι η άρνηση του διαλόγου είναι μια στάση αρχών που υποστηρίζεται από την Ιερά Παράδοση;

Αλλά όμως και μια σύντομη έρευνα των ευαγγελίων δίνει μια πολύ διαφορετική εικόνα για το πως διάκειται ο Ιησούς σε σχέση με τον διάλογο σε σχέση με εκείνους που μπορεί να διαφωνούν, να είναι καχύποπτοι, ανοιχτά εχθρικοί ή ακόμη και να έχουν κρυφές ατζέντες εναντίον του διάλογου . Πάρτε για παράδειγμα το Ευαγγέλιο του Λουκά.

1. Σε ηλικία 12 ετών ο Ιησούς βρίσκεται ήδη στο ναό να ακούει, να κάνει ερωτήσεις και να δίνει απαντήσεις (Λκ 2:41-52)

2. Συνομιλεί με τον διάβολο, στέκεται στη θέση του απέναντι σε προκλητικές, σαγηνευτικές και εχθρικές ερωταπαντήσεις (Λκ 4:1-13).

3. Συνομιλεί με Φαρισαίους και Διδασκάλους που αντιτίθενται στο λόγο Του «οι αμαρτίες σου συγχωρούνται» (Λκ 5:17-26). Ο Ιησούς δεν είναι καθόλου αφελής σχετικά με τις προθέσεις των συνομιλητών του. Πράγματι, είναι αυτός που παίρνει την πρωτοβουλία να ανοίξει τον διάλογο όταν «αντελήφθη τις ερωτήσεις τους».

4. Όταν οι Φαρισαίοι μουρμουρίζουν εναντίον των μαθητών του, ότι τρώει με «φοροεισπράκτορες και αμαρτωλούς», ο Ιησούς δεν αποφεύγει τη διαμάχη, αλλά τη βγάζει στην επιφάνεια για να μιλήσει άμεσα και δημόσια (Λκ 5:27-39).

5. Όταν οι Φαρισαίοι αμφισβητούν το «μάδημα των σιτηρών» το Σάββατο, ο Ιησούς απαντά ξανά στην ερώτησή τους κατάματα, παρόλο που σε αυτό το στάδιο γνωρίζει ότι σκόπιμα προσπαθούν να τον παγιδεύσουν στα λόγια και τις πράξεις του (Λκ 6:1-11). .

6. Όταν ο Ιησούς στην προσπάθειά του να εμπλακεί με Σαμαρείτες (δηλαδή, να ξεκινήσει διάλογο) αποκρούεται , οι μαθητές του θέλουν να «πέσει φωτιά πάνω τους». Αλλά ο Ιησούς τους επιπλήττει αυστηρά ως δαιμονικά επηρεασμένους: «Δεν ξέρετε από τι πνεύμα είστε» (Λκ 9:51-56).

7. Όταν ένας «δικηγόρος/Νομικός» ξεκινά έναν διάλογο με τον Ιησού με κακή την πίστη, για να τον «δοκιμάσει», ο Ιησούς δεν απομακρύνεται, αλλά τον προσεγγίζει και μάλιστα φαίνεται να τον κερδίζει στο τέλος (Λκ 10: 25-37).

8. Όταν κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς διώχνει τους δαίμονες επειδή είναι και ο ίδιος δαιμονικός, αυτός - αντί να αποφεύγει τις «ανείπωτες» αντιρρήσεις τους - φέρνει στ΄ανοιχτά τις ανησυχίες τους και μιλά για αυτές (Λκ 11:14-26).

9. Προσκεκλημένος στο δείπνο, ο Ιησούς δεν φοβάται να ανοίξει μια οξεία κριτική συζήτηση με τον οικοδεσπότη του και τους άλλους καλεσμένους—Φαρισαίους, γραμματείς, δικηγόρους/Νομικούς. Αλλά εκείνοι, αντί να το εκλάβουν αυτό ως άνοιγμα για διάλογο, αναζητούν εσκεμμένα περισσότερες ευκαιρίες για να τον παγιδεύσουν στη συνομιλία του (Λκ 11:37-54).

Ο Ιησούς, αντίθετα, ως συνέχεια αυτής της συνάντησης, ενισχύει με τους μαθητές του την ανάγκη για διαφάνεια, αφοβία και εμπιστοσύνη στο Αγ.Πνεύμα του Θεού. Πρέπει να είναι έτοιμοι για εναντίωση και αντιπαράθεση, αλλά και έτοιμοι να συνάψουν ειρήνη με τους κατηγόρους τους (Λκ 12:1-54· βλέπε επίσης 21:10-19, όπου η εναντίωση είναι μια ευκαιρία για μαρτυρία).

10. Ο Ιησούς ξέρει ότι οι Φαρισαίοι «τον κατασκόπευαν», αλλά πηγαίνει για δείπνο μαζί τους ούτως ή άλλως, τους εμπλέκει επικριτικά σε συζητήσεις και επιμένει να αντιστέκεται στην απαίτησή τους να σταματήσει να συναναστρέφεται, να μιλά και να τρώει με αμαρτωλούς (με άλλα λόγια, να θα πρέπει να σταματήσει να συνομιλεί μαζί τους), Λουκ 14:1-24.

11. Ο Ιησούς διδάσκει ανοιχτά στο Ναό και είναι πάντα έτοιμος για ερωτήσεις και διάλογο (Λκ 19:47, πρβλ. 21:37-38), παρόλο που γνωρίζει ότι οι «γραμματείς και οι άρχοντες» επιδιώκουν να τον καταστρέψουν. Ωστόσο, το να μιλάς «ανοιχτά» δεν πρέπει να συγχέεται με το να μιλάς «ξεκάθαρα».

Ακόμη και οι μαθητές του ήταν συχνά αβέβαιοι για το νόημα των μεταφορών, των παραβολών και των αντινομιών του (βλέπε Λκ 8:9-10, Ιω. 18:19-24, 16:25-33). Δεν απέφευγε τον διάλογο, αλλά ήταν επίσης προσεκτικός, γιατί «αντιλήφθηκε την πανουργία τους» (Λκ 20:23) και προσπαθούσε να αποφύγει την πρόωρη «ακύρωσή» Του, καθώς οι θρησκευτικοί ηγέτες προσπαθούσαν να τονπιάσουν από αυτά που είπε (Λκ 20: 1-8, 19-47).

12. Μόλις οι θρησκευτικοί ηγέτες είδαν ότι δεν μπορούσαν να τον παγιδεύσουν, «δεν τολμούσαν πλέον να του κάνουν ερωτήσεις» (Λκ 20:40). Εγκατέλειψαν κάθε προσποίηση του διαλόγου και σχεδίασαν να τον σταματήσουν βίαια. Η επίμονη διαφάνεια του Ιησού και η προθυμία του να κάνει διάλογο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη μυστική συνωμοσία του Σανχεντρίν και τη συμφωνία που κάνουν με τον Ιούδα (Λκ 22:1-6).

13. Αφού συλληφθεί, το συμβούλιο του Σανχεντρίν απαιτεί να μάθει, «Εάν είσαι ο Χριστός». Ο Ιησούς παραδέχεται ότι ο διάλογος φαίνεται άσκοπος: «Αν σας το πω, δεν θα με πιστέψετε. και αν ρωτήσω, δεν θα λάβω απαντήσεις». Εξακολουθεί να απαντά, γνωρίζοντας ότι τα λόγια του θα διαστρεβλωθούν και θα χρησιμοποιηθούν εναντίον του (Λκ 22:66-23:25).

14. Μετά την Ανάστασή του δίνει σε δύο μαθητές ένα πρότυπο διαλόγου καθώς περπατά, συνομιλεί, ασκεί κριτική και ανοίγει τις γραφές μαζί τους στο δρόμο προς Εμμαούς, με αποκορύφωμα την αναγνώρισή Του «στην κλάση του άρτου» (Λκ 24 :13-35).

Σε κάθε ένα από αυτά τα επεισόδια, ο Ιησούς είναι μια «μειονοτική φιγούρα» που δεν έχει καμία θεσμική εξουσία να τον στηρίζει, είτε πολιτική είτε θρησκευτική.

Βρίσκεται υπό την συνεχή καχυποψία και απειλή, και είανι επανειλημμένα παρεξηγημένος. Ωστόσο, ως ο λιγότερο ισχυρός, εξακολουθεί να ασχολείται με το διάλογο και είναι Αυτός που μιλάει πιο ανοιχτά, τολμηρά, ελεύθερα και άφοβα.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία χρειαζόμαστε πολύ περισσότερο χώρο για την ελεύθερη, με σεβασμό έντονη ανταλλαγή ιδεών, ειδικά για τα θέματα που μας διχάζουν και μας προβληματίζουν περισσότερο.

Ο Ιησούς ώθησε με συνέπεια τους μαθητές να σκεφτούν πέρα ​​από τα συμβατικά όρια του «πλησίον».

Προχωρώντας παραπέρα, επέμεινε ότι οι μαθητές του αγαπούν τους εχθρούς τους. Ο Άγιος Σωφρόνιος Ζαχάρωφ (1896-1993) το χαρακτήρισε αυτό ως την κεντρική διδασκαλία του Ιησού στην Καινή Διαθήκη και κατάλαβε ότι οι «εχθροί» είναι αυτοί που είναι οι διαφορετικοί και αποτελούν πρόκληση για τον τρόπο σκέψης μας.

Αλλά δεν είμαστε εχθροί, ακόμα κι όταν ο τρόπος σκέψης μας προκαλεί ο ένας τον άλλον.

Είμαστε ομόδοξοι Ορθόδοξοι που μοιραζόμαστε το «ένα κοινόν Ποτήριον» και «απολαμβάνουμε τη φιλοξενία του Διδασκάλου».

Εάν στον Μυστικό Δείπνο ο Ιησούς μπορεί να συμπεριλάβει τον Ιούδα και τους φιλονεικούντες αποστόλους στο τραπέζι Του, δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε κι εμείς το ίδιο;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΗΓΕΣ

iFr. John A Jillions is the former chancellor of the Orthodox Church in America and the founding principal of the Institute for Orthodox Christian Studies in Cambridge, England. He holds a doctorate in New Testament and is the author of Divine Guidance: Lessons for Today from the World of Early Christianity (OUP, 2020). [Very Rev. Dr. John A. Jillions. (2022, May 6). "The master's hospitality": Jesus and dialogue. Public Orthodoxy. Retrieved May 10, 2022, from https://publicorthodoxy.org/2022/05/05/the-masters-hospitality-jesus-and-dialogue/ ]

iiRev. Dr. John Jillions. (2022, January). "Preserve the Fullness of Thy Church”: Fighting Fundamentalism, Defending Dialogue and Reclaiming Catholicity [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=a2SVk_Zhk2c&ab_channel=OTSA / https://www.otsamerica.net/
The Orthodox Theological Society in America(OTSA)