ΑΠO ΤΗΝ ΚΑΤAΘΛΙΨΗ ΣΤΗ ΧΑΡA: ΑΠO ΚΛΙΝΙΚH ΚΑΙ ΥΠΑΡΞΙΑΚH AΠΟΨΗ

 (ΠΑΥΛΟΥ ΚΥΜΙΣΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΟΛΛΕΓΙΟΥ Ν. ΥΟΡΚΗΣ & ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ)ⁱ

x

Tο σύνδρομο της κατάθλιψης χρονολογείται όσο και ο άνθρωπος. Στην κλινική περιγραφή ξεχωρίζει η περιγραφή του Rene Spitz (1887–1974 ), που περιέγραψε την ανακλητική κατάθλιψη στα βρέφη.

Είχε παρατηρήσει ότι πολύ μικρά παιδιά, όταν δεν έχουν φροντίδα και στοργή από τους μεγάλους, θλίβονται, δεν τρώνε, αδυνατίζουν και μπορεί να φτάσουν και μέχρι τον θάνατο. 

Είχε περιγράψει αυτό το σύνδρομο σε παιδιά που βρίσκονταν σε ιδρύματα και έχασαν τη μητρική στοργή και φροντίδα.

Σε μια πρώτη φάση, τα παιδιά ζητούσαν τη μητρική στοργή και διαμαρτύρονταν με ποικίλους τρόπους (κλάμα, φωνές, υπερκινητικότητα). Μετά, όταν διαπίστωναν ότι αυτή η φροντίδα ποτέ δεν έρχεται, άφηναν τη διαμαρτυρία και την ελπίδα και προχωρούσαν στην αδιαφορία και στην απελπισία.

Αυτό το χάσιμο της ελπίδας είναι από τα πιο βασικά συστατικά του καταθλιπτικού συνδρόμου. Στην κλινική πράξη, η έλλειψη ελπίδας θεωρείται ένα από τα πιο κρίσιμα συμπτώματα. Υπολογίζεται ότι ένας στους οκτώ είχε, έχει, ή θα έχει, κατάθλιψη στο διάστημα της ζωής του.

Αντιμέτωποι με το άγχος και την κατάθλιψη βρέθηκαν τον τελευταίο χρόνο έξι στους δέκα Έλληνες. Αυτά είναι τα βασικά ευρήματα, όσον αφορά την Ελλάδα, από που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπήⁱⁱ.

Πρόκειται για μία πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση, στην οποία συμμετείχαν 26.501 εθελοντές από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, το διάστημα 14-21 Ιουνίου 2023.

Στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι η τρίτη αιτία αναπηρίας και έλλειψη ικανότητας για εργασία είναι η κατάθλιψη. Υπολογίζεται ότι, μέχρι το 2030, η κατάθλιψη θα είναι η υπ’ αριθμό ένα αιτία αναπηρίας στην Αμερική!

Μερικά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι και τα εξής: το συνεχές αίσθημα λύπης, που φτάνει μέχρι την απελπισία. Το άτομο αισθάνεται μια νωθρότητα, που το περιβάλλον το βλέπει σαν τεμπελιά. Δεν έχει όρεξη, ή ενεργητικότητα, για τίποτα. Ο ύπνος του κυμαίνεται από συνεχείς αϋπνίες, μέχρι συνεχή ύπνο. Δεν μπορεί να ξυπνήσει και να σηκωθεί το πρωί. Η όρεξη κυμαίνεται από υπερφαγία και πάχυνση, μέχρι ανορεξία και σημαντική απώλεια βάρους. 

Το άτομο δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις ακαδημαϊκές, ή εργασιακές, απαιτήσεις. Πολλές φορές επιδίδεται σε επικίνδυνες συμπεριφορές, ή καταφεύγει στη χρήση αλκοόλ, ή ναρκωτικών ουσιών, για να απαλύνει τον ψυχικό του πόνο. Συχνά απομονώνεται κοινωνικά και χάνει την επαφή με τους γνωστούς και φίλους.

Στην οικογένεια του δημιουργείται κρίση σε σχέση με τον/την σύζυγο και τα παιδιά, και ο έσχατος κίνδυνος είναι η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, που μπορεί να είναι έμμεση και σταδιακή, ή άμεση, με τη μορφή της αυτοκτονίας.

Υπολογίζεται ότι η υπ’ αριθμό 3 αιτία θανάτου στους εφήβους είναι η αυτοκτονία. Συχνά, αυτά τα άτομα δείχνουν πρόωρα σημάδια κινδύνου, καθώς μιλούν για αυτοκτονία, μοιράζουν τα πράγματά τους, στέλλουν μηνύματα σε φίλους αποχαιρετισμού κλπ.

Πολλές φορές, η κατάθλιψη συνοδεύεται από άγχος. Τα άτομα ανησυχούν και για τα πιο απλά θέματα και μικρά προβλήματα. 

Και τούτο, γιατί αυτά τους φαίνονται σαν ανυπέρβλητα εμπόδια. Βλέπουν τη ζωή από αρνητική σκοπιά. Δεν απολαμβάνουν τίποτε. Δημιουργούν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις με τον/την σύζυγο. Και τούτο αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος τους.

Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό ότι και πολύ μικρά παιδιά μπορεί να είναι θύματα του καταθλιπτικού συνδρόμου. Στους εφήβους δεν είναι σπάνιο σύνδρομο, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως είναι η αλλαγή συμπεριφοράς, η χρήση ουσιών, οι ακαδημαϊκές δυσκολίες, η κοινωνική απομόνωση κ.ά.

Στην προχωρημένη ηλικία, η κατάθλιψη συνδέεται με το χάσιμο της ενεργητικότητας, του κοινωνικού ή επαγγελματικού ρόλου, την άνοια, τα πολλαπλά ιατρικά προβλήματα και τον φόβο του θανάτου.

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, όπως επίσης η συνεχής και ισχυρή ψυχοσωματική καταπόνηση (stress). Πολλές ιατρικές παθήσεις, ιδιαίτερα ο καρκίνος και τα μη ιάσιμα νοσήματα, συντελούν στη δημιουργία μείζονος κατάθλιψης.

Τα άτομα, που πάσχουν από διπολική διαταραχή (Bipolardisorder), εμφανίζουν κατά διαστήματα συμπτώματα κατάθλιψης, που εναλλάσσονται με συμπτώματα μανιακής διέγερσης. 

Σχετικά με την αιτιολογία της κατάθλιψης, φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομικότητα. Ιδιαίτερα στη διπολική διαταραχή υπολογίζεται ότι η πιθανότητα να εμφανιστεί η διαταραχή και στα δύο μονωτικά δίδυμα είναι 70%, ενώ στα δίδυμα από 2 ωάρια πέφτει στα 30%.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες, που ενοχοποιούν διάφορα συστήματα νευρομεταβιβαστών, όπως της σεροτονίνης, της επινεφρίνης, της ντοπαμίνης.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες - όπως οι τραυματικές εμπειρίες και η ιστορία κακοποίησης και εγκατάλειψης - παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι πρώτες σχέσεις της παιδικής ηλικίας με τα σημαντικά πρόσωπα - γονείς, αδέλφια, συγγενείς, δάσκαλοι, φίλοι κ.ά. - μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη αισθημάτων, ή αισθημάτων αποξένωσης και απόρριψης.

Η σύγχρονη αντιμετώπιση της κατάθλιψης στηρίζεται στο Βιο-ψυχο-κοινωνικο-πνευματικό πρότυπο. Χρειάζεται να υπερπηδηθεί και η προκατάληψη, ούτως ώστε το άτομο να ζητήσει εγκαίρως βοήθεια.

Η κατάθλιψη είναι, εν πολλοίς, μια ιατρική ασθένεια και συχνά χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή. Η ψυχολογική υποστήριξη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Μια από τις θεραπείες, που έχει βρεθεί ότι χρησιμεύει, είναι η γνωσιακή θεραπεία, που στηρίζεται στη αναδόμηση των γνωστικών στρεβλώσεων του ατόμου, ή στην ανεύρεση πιο ρεαλιστικών προσεγγίσεων στα προβλήματά του.

Η φυσική άσκηση και η κοινωνική υποστήριξη παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο.

Εκτός όμως όλων των ανωτέρω, δεν μπορεί να παραθεωρείται η υπαρξιακή όψη της κατάθλιψης. Εάν δεν καθορίσουμε τη φύση του ανθρώπου, δεν μπορούμε να τον θεραπεύσουμε αποτελεσματικά.

Η ανθρώπινη ταυτότητα - μοναδική για τον καθένα - καθορίζεται από τις διαστάσεις του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.

Η πνευματική ταυτότητα, που καθορίζει το νόημα της ζωής του ατόμου,μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική συμβολή στον καθορισμό του γνωστικού πλαισίου, που θα βοηθήσει το άτομο να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη αποτελεσματικά.

Ο Απόστολος Παύλος έγραφε στους Ρωμαίους ότι με τα προβλήματα της ζωής, είμεθα «ἐν παντὶ θλιβόμενοι ἀλλ᾿ οὐ στενοχωρούμενοι, ἀπορούμενοι ἀλλ᾿ οὐκ ἐξαπορούμενοι, » (Β΄ Κορ. δ΄ 8), και σαν αντίδοτο στην απελπισία της κατάθλιψης είναι η ελπίδα, γι` αυτό και έγραφε «τῇ ἐλπίδι χαίροντες, τῇ θλίψει ὑπομένοντες, τῇ προσευχῇ προσκαρτεροῦντες» (Ρωμ. ιβ΄ 12).

Και τόνιζε ακόμη τα εξής σημαντικότατα και περισπούδαστα: «Δικαιωθέντες οὖν ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχομεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ καὶ τὴν προσαγωγὴν ἐσχήκαμεν τῇ πίστει εἰς τὴν χάριν ταύτην ἐν ᾗ ἑστήκαμεν, καὶ καυχώμεθα ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ καυχώμεθα ἐν ταῖς θλίψεσιν, εἰδότες ὅτι ἡ θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμήν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει, ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν διὰ Πνεύματος Ἁγίου τοῦ δοθέντος ἡμῖν» (Ρωμ. 5, 1-5)ⁱⁱⁱ..

Πρόκειται για μια πραγματικά αξιοθαύμαστη στάση της ζωής, η οποία παρέχει στον πιστό χριστιανό τη δυνατότητα να μεθίσταται από οιανδήποτε μορφή κατάθλιψης προς τους κόσμους της εσωτερικής ειρήνης και της βεβαίας εν Κυρίω ελπίδας και χαράς!

Και τούτο γιατί συνδέεται με την αληθινή πηγή της χαράς, που είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός.

NOTES

isee.ΠΑΥΛΟΥ ΚΥΜΙΣΗ. (2020, December). ΑΠO ΤΗΝ ΚΑΤAΘΛΙΨΗ ΣΤΗ ΧΑΡA: ΑΠO ΚΛΙΝΙΚH ΚΑΙ ΥΠΑΡΞΙΑΚH AΠΟΨΗ. Περιοδικό «Απόστολος Βαρνάβας» 2020_Εκκλησία της Κύπρου,c.770ff. Retrieved December 15, 2023, from https://churchofcyprus.org.cy/61626.

iisee.Commission, E. (2023). Eurobarometer. European Union. Retrieved December 15, 2023, from https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/3032.

ⁱⁱⁱδηλ.<<Αφού, λοιπόν, λάβαμε την δικαίωσή δια της πίστεως, έχομεν ειρήνη με τον Θεόν δια μέσου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Αυτός, δια της πίστεως, μας έχει φέρει εις την περιοχή της Χάριτος, στην οποίαν έχομε πλέον σταθή και εδραιωθή και καυχώμεθα με την βεβαία ελπίδα, ότι θα απολαύσομε την δόξα του Θεού. Δεν καυχώμεθα δε μόνον δια την Χάριν, που λάβαμε και την δόξα που θα απολαύσομε, αλλά και δια τις θλίψεις, επειδή γνωρίζομε καλά, ότι η θλίψις εργάζεται σιγά-σιγά και φέρει ως πολύτιμο αγαθό την υπομονή, η δε υπομονή έχει ως καρπό της την δοκιμασμένη αρετή, η δε δοκιμασμένη αρετή φέρει την σταθερά ελπίδα προς τον Θεόν. Αυτή δε η ελπίς, διότι δεν διαψεύδεται ποτέ, δεν ντροπιάζει και δεν απογοητεύει αυτόν που την έχει. Δεν μας ντροπιάζει δε, διότι η αγάπη του Θεού έχει πλουσία χυθή και πλημμυρίσει τις καρδίας μας με το Αγιο Πνεύμα, το οποίον μας δόθηκε ως προκαταβολή και ως απαρχή των υψίστων δωρεών, για τις οποίες έχομε βεβαία την ελπίδα, ότι θα τις λάβωμε από τον Θεόν. >>(Ι.ΚΟΛΙΤΣΑΡΑΣ).