Ψυχιατρικά φάρμακα και ''ευπώλητα'' αγαθά - (Psych Meds and Veblen Goods)

 «Τι θα γινόταν αν η ζωή σου είχε καταρρεύσει όχι από την απουσία των ψυχιατρικών φαρμάκων, αλλά εξαιτίας τους»;

<<Στο γυμνάσιο στο Δυτικό Τέξας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, τα ψυχιατρικά φάρμακα ήταν αγαθά Veblenⁱ· δηλαδή, προϊόντα που τα επιθυμούσαν γιατί λειτουργούσαν ως ενδείκτες κατάστασης. Καταναλώνονταν επιδεικτικά από τα παιδιά των εύπορων, με βαθιά επίγνωση ότι οι συμμαθητές τους δεν μπορούσαν να αντέξουν ούτε τη θεραπεία ούτε την υποτιθέμενη θεραπεία.

Έτσι, τα παιδιά - γνώριζα πολλούς από αυτούς και θα με ανέχονταν στους κύκλους τους κατά καιρούς - καυχιόνταν για τη διάγνωσή τους, τις συνταγές τους, το μείγμα και πώς τους έκανε να νιώθουν. Κουβαλούσαν τα χάπια τους και τα έδειχναν, απαριθμώντας τα ονόματα του ενός ή του άλλου φαρμάκου και χαμογελώντας πονηρά για όλα αυτά...

Ήταν πραγματικά περήφανοι, όπως θα ήταν κανείς όταν φοράει ένα υπερτιμημένο πολυτελές παλτό ή παπούτσια. Τα χάπια ήταν απλώς μέρος του μείγματος. Έτσι, παρέλασαν και τα υποτιθέμενα αρνητικά τους ως παράσημα τιμής.

Υπήρχε πάντα ένας αέρας σνομπισμού κι αποσύνδεσης με το σύνολο αυτών των παιδιών, μια αδιάφορη περιφρόνηση για όλα τα συστήματα, είτε σχολείο είτε οικογένεια είτε εκκλησία, ακόμη και η κοινωνία γενικότερα. Ήταν πάνω από όλα αυτά, τα φάρμακα και η κατάσταση που αντιμετώπιζαν ήταν μέρος αυτού.

Ήταν ενδείκτης τάξης. Υπήρχε ακόμη και μια υφή πολιτικής, μια υπογράμμιση και επίδειξη αποξένωσης. Ήταν ταυτόχρονα η κορυφή του ταξικού κοινωνικού τριγώνου, αλλά και περιφρονητές αυτού του μοντέλου.

Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά διακρίθηκαν με τους βαθμούς τους και έθεσαν τις προσδοκίες τους ψηλά στις πανεπιστημιακές αιτήσεις, χωρίς καμία αμφιβολία ότι θα πετύχουν. Θα το έκαναν παρά την εν τω βάθει ψυχική τους κατάσταση, για την οποία κατηγορούσαν τους γονείς, τις κοινωνικές δομές, τους δασκάλους, τα πρωτόκολλα και τη τεχνολογία γενικά.

Η κοινωνία τους είχε κάνει άρρωστους, αλλά τα φάρμακα τους έδωσαν την ελευθερία να επιπλέουν πάνω από όλα αυτά.

(...)τις δεκαετίες που ακολούθησαν, αυτό το αγαθό Veblen ακολούθησε τον δρόμο όλων των αγορών ειδών πολυτελείας με την πάροδο του χρόνου. Έγινε mainstream.

Τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι πλέον συνηθισμένα μεταξύ ενηλίκων και παιδιών. Είναι μια τεράστια βιομηχανία: όπως τα κινητά τηλέφωνα και οι τηλεοράσεις πριν από γενιές, μετανάστευσαν μέσω της δομής της κοινωνικής τάξης χρόνο με το χρόνο από τα ψηλά στα χαμηλά.

Φέτος έρχεται το Unshrunkⁱⁱ της Laura Delano, ένα βιβλίο που θα μπορούσε να αλλάξει τα πάντα. Εάν δεν ήταν αυτοβιογραφία, θα ήταν μια σπουδαία έκφραση του φαντασιακού γοτθικού μυθιστορηματικού είδους που ήταν δημοφιλές στη βικτοριανή περίοδοⁱⁱⁱ.

Εάν απογυμνώνονταν το βιβλίο απ' όλα τα σχόλια για τα αμφίβολα πλεονεκτήματα όλων αυτών των υποτιθέμενων ασθενειών και ψυχολογικών θεραπειών, θα ήταν ένα ακόμα φανταστικό δράμα από το πρώτο μέχρι το τελευταίο του κεφάλαιο.

Τίποτα από όσα λέω δεν μπορεί να μας προετοιμάσει για την περιπέτεια που φέρνει αυτό το βιβλίο.

Είναι άρτια κατασκευασμένο σχεδόν με ποιητικό τρόπο για να φέρει στον αναγνώστη την πραγματική αίσθηση της διέλευσης σε μια δεκαετία και μισή από κάθε στάδιο κοκτέιλ φαρμάκων, ψυχιατρικών ιδρυμάτων, νοσοκομείων και από πολλά άλλα, και τελικά στην αυτοπροαίρετη χειραφέτησή της Laura Delano από ολόκληρη τη φαρμακοβιομηχανία.

<<Each man wishes to be acquitted of his complicity – everyone does so, then lies back down to sleep with a calm, clear conscience. But he may not acquit himself. Everyone is guilty, guilty, guilty! >>(saint Alexander Schmorell )^iv

(...) Διαβάστε το ως ένα σπουδαίο έργο μυθοπλασίας. Κάνει όλο και πιο συναρπαστικό το να συνειδητοποιήσετε ότι είναι ένα πραγματικό πάσχων άτομο - με όλο τον συνοδευτικό πόνο που απαιτείται για κάθε συγγραφέα να εκφράσει την ψυχή του με αυτόν τον τρόπο.

Είναι μια σπάνια εμπειρία, μοναδική στην εποχή μας. Επιπλέον, ακόμα κι αν εξάγετε όλες τις λεπτομερείς ιατρικές κριτικές σχετικά με τις δοκιμές φαρμάκων, τις παρενέργειες, την εξαπάτηση εκ μέρους της αγοράς από αυτά τα φάρμακα .

Η Laura Delano το μετάτρεψε και σε μονογραφία από μόνη της: έχουμε λοιπόν εδώ τρία βιβλία σε ένα, ένα λαμπρό δράμα με μια φανταστική ιστορία, μια αυτοβιογραφία μιας νεαρής γυναίκας σε έναν κόσμο που είναι ξεχωριστός και που οι περισσότεροι από εμάς δεν θα γνωρίσουμε ποτέ, και μια ιατρική πραγματεία για μια ολόκληρη βιομηχανία.

Το βιβλίο της Laura Delano υφαίνει αυτά τα κομμάτια σε μια ιστορία αγωνιώδους τραγωδίας που ακολουθείται από την τελική ελπίδα. 

Από το πρώτο κεφάλαιο στο οποίο ξεκινούν τα υποτιθέμενα προβλήματα, μέσω των βίαιων σκαμπανεβασμάτων και των ιστοριών λήψης 21 διαφορετικών φαρμάκων, δεν μπορούσα να περιμένω να δω πώς η συγγραφέας θα χειριζόταν το τέλος.

Τα τελευταία κεφάλαια είναι τέλεια με τρόπους που δεν θα αποκαλύψω από φόβο να μην δώσω spoilers.

Σημαντικό ρόλο στην αφήγηση παίζει το ζήτημα της κοινωνικής τάξης.

Η συγγραφέας γεννήθηκε σε έναν κόσμο άγνωστο στους περισσότερους, στο Greenwich του Connecticut, απόγονος ενός προέδρου τριών θητειών, τρόφιμος ενός προπαρασκευαστικού σχολείου και μιας υποψήφιας του Χάρβαρντ, δικαιούχος κάθε οικονομικού και κοινωνικού προνομίου, ενός ταξικού προνομίου που προσέφερε την καλύτερη ψυχιατρική φροντίδα που ήταν διαθέσιμη οπουδήποτε. Δεν κακομεταχειρίστηκε. Έγινε η θεραπεία.

Το λέει και η ίδια: «Ήμουν κάποτε ψυχικά άρρωστη, και τώρα δεν είμαι, και αυτό δεν οφείλεται σε κακή διάγνωση. Δεν λάμβανα ακατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ή υπερβολική φαρμακευτική αγωγή. Δεν έχω αναρρώσει θαυματουργικά από υποτιθέμενες εγκεφαλικές ασθένειες που ορισμένοι από τους κορυφαίους ψυχιάτρους της χώρας μου είπαν ότι θα είχα για το υπόλοιπο της ζωής μου. Στην πραγματικότητα, διαγνώστηκα και έλαβα φάρμακα σωστά σύμφωνα με το πρότυπο φροντίδας της American Psychiatric Association(ΑΡΑ).

Ο λόγος που δεν είμαι πλέον ψυχικά άρρωστη είναι ότι πήρα μια απόφαση να αμφισβητήσω τις ιδέες για τον εαυτό μου που είχα υποθέσει ότι ήταν αληθές γεγονός και να απορρίψω ό,τι έμαθα ότι ήταν στην πραγματικότητα φαντασία....

Άρχισα να θέτω στον εαυτό μου αυτή την ερώτηση το 2010.Τι θα γινόταν αν η ζωή σου είχε καταρρεύσει όχι παρά τα ψυχιατρικά φάρμακα, αλλά εξαιτίας τους; Ήμουν είκοσι επτά χρονών και αφού αναζητούσα ενεργά περισσότερη και καλύτερη φροντίδα ψυχικής υγείας στην εφηβεία και στα είκοσί μου, η ζωή μου κατέρρεε όλο και περισσότερο. Όσο περισσότερες διαγνώσεις μου είχαν δοθεί και όσο περισσότερα φάρμακα είχα ξεκινήσει— μεταξύ αυτών, αντικαταθλιπτικά, βενζοδιαζεπίνες, σταθεροποιητές διάθεσης, αντιψυχωτικά και φάρμακα Z— τόσο πιο ανίκανη, δυσλειτουργική και απελπισμένη είχα γίνει. 

Έτσι αναρωτήθηκα: Τι θα γινόταν αν η εξήγηση για την προοδευτική μου πτώση δεν ήταν η λεγόμενη «ανθεκτική στη θεραπεία ψυχική ασθένεια», όπως με είχαν κάνει να πιστεύω— αλλά η ίδια η θεραπεία;

Για να βρω την απάντηση, αποφάσισα να αφήσω πίσω μου όλα όσα είχα πιστέψει για τον εαυτό μου: ποία ήμουν, τι σήμαιναν οι αγωνίες μου και τι έπρεπε να κάνω για αυτές. Άρχισα να σπουδάζω για το τι είναι γνωστό (και άγνωστο) για τα πρότυπα φροντίδας της ψυχιατρικής— και έμαθα για όλους τους άλλους τρόπους για να κατανοήσω και να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες που έρχονται με το να γεννηθείς και να είσαι άνθρωπος».

Για την Laura Delano υπήρξε η καλύτερη φροντίδα. Οι καλύτεροι γιατροί. Τα καλύτερα ιδρύματα. Οι καλύτερες διαβουλεύσεις. Τα καλύτερα φάρμακα, που τροποποιούνται συνεχώς από ειδικούς: λίγο περισσότερο από αυτό, λίγο λιγότερο από εκείνο, και εδώ είναι ένα καινούργιο. Όταν η διάγνωση της Laura άλλαξε από Διπολική σε Οριακή (Borderline), ήταν υπό τη φροντίδα του ίδιου του εφευρέτη της υποτιθέμενης ασθένειας: του Dr. John G. Gunderson στο McLean Hospital στο Χάρβαρντ (το οποίο είχε δει επίσης τους Sylvia Plath, Anne Sexton και Susanna Kaysen).

Είχε κάθε λόγο να εμπιστευτεί τους ειδικούς εκτός από ένα χαρακτηριστικό γεγονός: ποτέ δεν έγινε καλύτερα, μόνο χειρότερα. Κατέληξε σταδιακά με την πάροδο του χρόνου ότι το πραγματικό της πρόβλημα ήταν ιατρογενές, δηλαδή, προκαλείται από τα ίδια τα φάρμακα που λέγεται ότι ήταν η λύση.

Οι πρώτες υποψίες για πραγματική ανάρρωση χτυπούν τον αναγνώστη του βιβλίου μόλις η Laura αρχίζει να παρακολουθεί τους Ανώνυμους Αλκοολικούς, όπου όλοι επευφημούσαν αλλήλους όταν αποκάλυπταν πόσο καιρό ήταν νηφάλιοι.

Μου έκανε εντύπωση διαβάζοντας, αν και η συγγραφέας δεν το λέει, ότι σχεδόν όλοι καταλαβαίνουν ότι ο αλκοολισμός είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και ότι ο ασφαλέστερος δρόμος για όλους είναι η νηφαλιότητα. Κανένας γιατρός δεν συνιστά πραγματικά περισσότερο ποτό, περισσότερο λικέρ, διαφορετικά είδη λικέρ, πιο συχνά κοκτέιλ, ως λύση σε οτιδήποτε.

Κι όμως, ένα εντελώς διαφορετικό πρότυπο ισχύει για πιο ισχυρά φαρμακευτικά κοκτέιλ.

Διανέμονται προσεκτικά σε εκατομμύρια ασθενείς, με προειδοποιήσεις να μην τα παραλείψετε ποτέ. Αυτό κάνουν οι κακοί ασθενείς.

Οι άνθρωποι που προσπαθούν να κάνουν χωρίς αυτά, επαναδιαγιγνώσκονται ως άφρονες με «σύνδρομο διακοπής» - σαν να δημιουργούσαν τοξίνες και μια νέα ασθένεια - η οποία φυσικά προκαλεί νέες συνταγές.

Ολόκληρο το σύστημα είναι χτισμένο για να κρατά τους ανθρώπους στα φάρμακα. Και όταν κάποιος προσπαθεί να τα αποχωριστεί, το προσαρμοσμένο σώμα αντεπιτίθεται με συμπτώματα που φαίνεται να ενισχύουν τη διάγνωση και τη λύση.

(...)Εδώ είναι ο πυρήνας του πραγματικού σκανδάλου. Πρόκειται για την τεράστια δύναμη της βιομηχανίας, τη μυστικιστική λατρεία της επιστήμης, το κύρος της ακαδημίας και τις ταξικές συσχετίσεις που συνδέονται με τη διάγνωση υψηλού κύρους και τις υποτιθέμενες λύσεις.

(...)Αυτό το βιβλίο εκρήγνυται διεξοδικά προς την κατανόηση της ψυχικής ασθένειας και την ικανότητα της ειδικής τάξης των θεραπευτών να την αντιμετωπίσει.

Τα μαθήματα είναι συγκλονιστικά σε σημείο που κανένας αναγνώστης δεν θα κοιτάξει τα εμπορευματοποιημένα φαρμακευτικά προϊόντα με τον ίδιο τρόπο.

Στην περίοδο 2020-23, θυμάστε, η συμμόρφωση με τα πρωτόκολλα ήταν επίσης δείκτης τάξης. Μόνο ’’αχρείοι'' άνθρωποι απαιτούσαν την ελευθερία τους, τολμούσαν να περπατήσουν ...’’αχρείοι'' άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν για τα lockdowns.

(...) Οι καλοί και χρηστοί άνθρωποι, οι επιτυχημένοι και οι υψηλόμισθοι επαγγελματίες σε φορητούς υπολογιστές, έμειναν σπίτι, μετέδιδαν βίντεο και απομακρύνθηκαν από τους άλλους.

(...)Το μοντέλο ήταν πρωτόγονο και ακραίο, αλλά με μια ταξική προκατάληψη σε ένα είδος περιφερειακής μισαλλοδοξίας...

(...)τα ιατρικά πρωτόκολλα και τα προϊόντα είχαν αναδειχθεί ως ένα αγαθό Veblen, κάτι που πρέπει να καταναλωθεί με περηφάνια, όπως η σύγχρονη τέχνη και η μεταμοντέρνα φιλοσοφία.

(...) Υπάρχει κάτι λάθος σε κάθε ζωή; Οι επιτυχημένοι άνθρωποι το διορθώνουν με χάπια. Πάρτε τα φάρμακά σας: δεν είστε χρήστης ουσιών, αλλά ένας εξαιρετικά υπεύθυνος ασθενής που μπορεί να υιοθετήσει την καλύτερη φροντίδα.

Όπως λέει το τραγούδι, ''ο διάβολος φορούσε ρόμπα εργαστηρίου''.

(...)περαιτέρω ελπίδα μου είναι ότι αυτή η σύντομη κριτική θα εμπνεύσει πολλούς περισσότερους ανθρώπους να ταξιδέψουν αυτό το ταξίδι με τη συγγραφέα και να αντλήσουν βαθιά και ευρέα μαθήματα από αυτό>>.

[Tucker, J. A.]

Notes

i Tucker, J. A. (2025, April 20). Psych Meds and Veblen goods. Brownstone Institute. Retrieved April 23, 2025, from https://brownstone.org/articles/psych-meds-and-veblen-goods/

ii βλ.https://unshrunkthebook.com/

iii Ως πρώτο μυθιστόρημα μπορούμε να θεωρήσουμε το Αλεξάνδρου του Μακεδόνος Βίος και Πράξεις (α΄ νεοελληνική μετάφραση ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΣΩΝΙΤΗ, Εκδόσεις Πατάκη 1999, 2000, επανέκδοση Το Βήμα 2008), που αποδίδεται στον  (Ψευδο-)Καλλισθένη, ανηψιό του Αριστοτέλη, ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία και κατέγραφε τα συμβάντα.

Ακολούθησαν τα πασίγνωστα ελληνιστικά μυθιστορήματα, με πρώτο τα Μιλησιακά, του Αριστείδη του Μιλήσιου, το Δάφνις και Χλόη και πολλά άλλα.Εν συνέχεια καλλιέργησαν το είδος οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες: Πράξεις Παύλου και Θέκλης, (ψευδο-)Κλημέντεια, κ.ά. Ώσπου φτάνουμε στα ιπποτικά βυζαντινά μυθιστορήματα, τους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες.

Η σκυτάλη περνάει μετά στην Ευρώπη την περίοδο της Αναγέννησης, όταν εμφανίσθηκε το περιώνυμο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα, το καύχημα της Ευρώπης, που ανέδειξε δεκάδες  κορυφαίους και μεγαλοφυείς συγγραφείς και προσωπικότητες μέχρι την εποχή μας και εξαπλώθηκε σε όλες τις ηπείρους, όπου επίσης αναδείχθηκαν μεγάλοι συγγραφείς και προσωπικότητες.

ivβλ. https://www.white-rose-studies.org/pages/leaflet-2