Η αποικιοκρατούμενη Αριστερά.

 Διαβάζοντας το «Left is not Woke» της Susan Neimanⁱ

Η Susan Neimanⁱⁱ είναι η Αμερικανίδα διευθύντρια του «Φόρουμ Αϊνστάιν», που εδρεύει στο Πότσνταμ της Γερμανίας. 

Το Φόρουμ αυτο-προσδιορίζεται ως μια ανοιχτή δεξαμενή σκέψης για βασικά ζητήματα που κυμαίνονται από την τέχνη και την πολιτική μέχρι τις κοινωνικές επιστήμες, την ηθική και τη θρησκεία.

Απευθυνόμενο σε ακαδημαϊκούς και μη, το Φόρουμ δηλώνει ότι συνδυάζει την κριτική σκέψη με το κοινωνικό ενδιαφέρον, όπως έκανε και ο ίδιος ο Αϊνστάιν.

Το βιβλίο της Neiman Left is not Woke (Polity Press, 2023)ⁱⁱⁱ κάνει ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος: υποστηρίζει μια ριζική διαφορά μεταξύ της Αριστεράς και της προοπτικής του «Woke» κινήματος

.

Η Neiman δίνει ξεκάθαρα το στίγμα της από την πρώτη κιόλας σελίδα: «Κανένας άλλος από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν δεν έγραψε μια περήφανη υπεράσπιση του σοσιαλισμού στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. Όπως ο Αϊνστάιν και τόσοι άλλοι, χαίρομαι που με αποκαλούν αριστερή και σοσιαλιστή».

Η Neiman υπενθυμίζει αρχικά στον αναγνώστη ότι η κύρια διαφορά μεταξύ μιας φιλελεύθερης αντίληψης και μιας αριστερής είναι ότι, για την Αριστερά, τα πολιτικά δικαιώματα και οι πολιτικές ελευθερίες (και τα δύο πολύτιμα) είναι νεκρό γράμμα στην πράξη, αν δεν έχουν κοινωνικό χαρακτήρα -δηλαδή αν δεν συνδέονται με τη δομική κοινωνική δικαιοσύνη.

Μεταφράζει αυτό το δόγμα σε συγκεκριμένες παρατηρήσεις για τους υποστηρικτές της woke, αφού πρώτα πατήσει γερά στην ιστορία: σήμερα, η woke σκέψη είναι διαφορετική από ό,τι ήταν όταν ξεκίνησε πριν από μερικές δεκαετίες.

Ενδεικτική είναι η αναφορά της στην Μπάρμπαρα Σμιθ, την αφροαμερικανίδα φεμινίστρια, λεσβία και σοσιαλίστρια που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία του όρου «identity politics» το 1977.

Η Smith επικρίνει σήμερα τον εκφυλισμό του κοινωνικού κινήματος σε ένα κίνημα αυτάρεσκου απομονωτισμού. Η αριστερή προοπτική είναι, από τη φύση της, οικουμενική. Δεν αναιρεί το μερικό, αλλά ούτε και το καθιστά αυτόνομο. Αντίθετα, το κρατά σε ώσμωση με το καθολικό. Όποτε, αντίθετα, το καθολικό παραχωρείται, το άτομο θεοποιείται.

Η Neiman αποκαλεί αυτή τη θεοποίηση «φυλετισμό», εννοώντας κάθε απολυτοποίηση ή αυτονομία μιας ταυτότητας -εθνικής, φυλετικής, βιολογικής ή κοινωνικού φύλου (σε αυτό το πλαίσιο οι όροι «ταυτοτισμός», «νατιβισμός» κ.λπ. είναι συνώνυμοι του «φυλετισμού»).

Ο φυλετισμός βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο των κινημάτων woke.

Η Neiman υποστηρίζει ότι οι woke πολίτες έχουν αποικιστεί διανοητικά από ιδεολογικές αντιλήψεις που έχουν τις ρίζες τους στη Δεξιά.

Και διαμαρτύρεται με τόλμη ότι μεγάλα τμήματα της Αριστεράς έχουν μεταλλαχθεί άγρια, απομακρυνόμενα από τα προσόντα που κάνουν την Αριστερά Αριστερά, υποβαθμιζόμενα αντ' αυτού σε «φυλετισμό».

Αυτό συμβαίνει σε όλους τους τομείς, και όμως πολλοί δεν μπορούν καν να το δουν, επειδή αυτή η φθορά δεν συμβαίνει με το παλιό λεξιλόγιο των αυταρχικών καθεστώτων που απορρίπτουν τα δικαιώματα.

Η εν λόγω υποβάθμιση λαμβάνει χώρα με τη σημαία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών να κυματίζει ψηλά.

Αλλά ακριβώς εδώ είναι που εμφανίζεται η θολούρα. Το να είσαι μια φωνή για τους περιθωριοποιημένους είναι απολύτως σωστό. Όμως το όλο ζήτημα διαστρεβλώνεται από τη στιγμή που η όποια ταυτότητα γίνεται αντιληπτή ως ένα μονολιθικό σύνολο, χωρίς την απελευθερωτική μέριμνα για τη διάκριση μεταξύ κυρίαρχων και κυριαρχούμενων μέσα σε αυτό.

Από τη στιγμή που η αλήθεια ταυτίζεται με την ομάδα ως μονολιθική ταυτότητα, τότε η ενδυνάμωση της ομάδας παρακάμπτει το ζήτημα του κοινωνικοοικονομικού συστήματος.

Στις woke διεκδικήσεις, βέβαια, γίνεται λόγος για την κοινωνία, αλλά πώς; Γίνεται λόγος για ένα αίτημα, να αναγνωρίσει και να καθιερώσει η κοινωνία την αυτάρκεια της ταυτότητας^iv.

Αλλά τέτοιες απαιτήσεις σημαίνουν -με έναν εντελώς αντιφατικό τρόπον- ότι η κοινωνία καλείται εμμέσως να ακυρώσει τον εαυτό της, δηλαδή να δώσει προτεραιότητα στο φυλετικό έναντι του κοινωνικού, αλλά, ειρωνικά, μέσω κοινωνικών διαδικασιών και θεσμών.

Στο δημόσιο χώρο σήμερα, η ακροδεξιά θεωρείται συνήθως ως ο πιο αφοσιωμένος αντίπαλος της woke ατζέντας. Πρόκειται για μια ακόμη θολή εκδήλωσή της.

Η Neiman αρνείται έτσι να προεξοφλήσει την κριτική της woke προοπτικής της Δεξιάς και υπογραμμίζει τις παράδοξες συγγένειες μεταξύ των δύο πλευρών.

Η ακροδεξιά είναι από τη φύση της φυλετική, γεγονός που εξηγεί την (ανεξήγητη επιφανειακά) αύξηση των ψήφων των μαύρων και των Λατίνων του Ντ.Τραμπ.

Αυτοί οι ψηφοφόροι προσπερνούν τα ρατσιστικά ξεσπάσματα του Τραμπ ως ασήμαντα, επειδή θεωρούν μείζον και θετικό το γεγονός ότι η πολιτική του αντίληψη βασίζεται ακριβώς στη φυλή και στοχεύει στην αυθυπαρξία όλων των ταυτοτήτων - κάτι που επιθυμούν αυτοί οι ψηφοφόροι.

Στην πραγματικότητα, ήταν εκείνα τα κριτήρια που οδήγησαν τη Χίλαρι Κλίντον (κατά τα άλλα αντίπαλο δέος του Τραμπ) να εκφράσει τη χαρά της για την εκλογή της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, απλώς και μόνο επειδή μια γυναίκα έγινε πρωθυπουργός - λες και το φύλο είναι κάτι τόσο τεράστιο, πέρα από τις ιεραρχικές δομές και την εξουσία.

Το αποκορύφωμα όλων αυτών είναι ένας ευέλικτος και οικουμενικός καπιταλισμός, ο οποίος ενσωματώνει όλες αυτές τις ταυτότητες με εκθαμβωτική δεξιοτεχνία, για να τις μετατρέψει σε μια ποικιλία καταναλωτικών προϊόντων.

Η Neiman αποκαλεί αυτό το είδος οικουμενικότητας «ψεύτικη οικουμενικότητα», όπως ακριβώς και την «οικουμενικότητα» του ιμπεριαλισμού και του συστήματος που μετατρέπει τους ανθρώπους σε αντικείμενα, σε εμπορεύματα.

Δεν είναι οποιαδήποτε καθολικότητα, αλλά κυρίως η καθολικότητα της (ας μου επιτραπεί να επινοήσω έναν νεολογισμό) οικουμενικής ανθρωπότητας, η οποία έχει τεράστια σημασία.

Η οικουμενική ανθρωπότητα δεν καταπιέζει τη διαφορετικότητα, αλλά, αντίθετα, την αναδεικνύει και την καθιστά κοινή κληρονομιά όλων. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η καθολική φύση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιτίθεται στην αφυπνιστική θεοποίηση του μερικού.

Χωρίς αυτή την πανανθρώπινη οικουμενικότητα και χωρίς συμφωνία σε πανανθρώπινες αλήθειες, τα πάντα νομιμοποιούνται ως αυθύπαρκτα και αυτάρκη - ακόμη και η μισαλλοδοξία.

Αυτό ακούγεται παράλογο, και πράγματι, είναι παράλογο. Πώς είναι δυνατόν η μισαλλοδοξία, αν ισχυρίζεται ότι είναι ταυτότητα, να απορριφθεί στο πλαίσιο της αγιοποίησης κάθε ταυτότητας. Πιστεύετε ότι το μίσος του Καρλ Σμιτ (κορυφαίου θεωρητικού του ναζισμού) για την οικουμενικότητα ήταν τυχαίο.

Η Neiman αποδεικνύει ότι η ''αντι-οικουμενική αυτάρκεια'' πάει παραπέρα, και κινείται μέσα στον αχαλίνωτο εγωισμό (το απώτερο τέλος της αυτάρκειας) και στην παρωδία του αλτρουισμού.

Μετά από όλη αυτή την σχοινοβασία κριτικής, πιστεύω ότι είναι ζωτικής σημασίας ο διάλογος με τους καλοπροαίρετους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στον χώρο της woke-αφύπνισης, χωρίς ωστόσο να χάνουν τη λαχτάρα τους για το οικουμενικό και τη δίκαιη καχυποψία τους για τον ιδεολογικό ναρκισσισμό.

Η υπεράσπιση του Διαφωτισμού από την Neiman παρέχει επίσης σημαντικό έδαφος για βαθιά συζήτηση.

Διαβάζοντας κριτικά αρκετούς πρωτοπόρους του μεταμοντερνισμού που έβλεπαν τον Διαφωτισμό κάπως απορριπτικά, η Neiman καταδεικνύει ορισμένες λανθασμένες ερμηνείες του Διαφωτισμού (όπως ο ισχυρισμός ότι οι ιδρυτές του αδιαφορούσαν για τον κόσμο πέρα από την Ευρώπη) και υπερασπίζεται την έννοια της προόδου ως επιβεβαίωση της ελπίδας -του να απλώνεται κανείς πέρα από τον εγκλωβισμό στο εδώ και στο τώρα.

Η Neiman μας υπενθυμίζει επανειλημμένα ότι η Βίβλος περιέχει την πρώτη προειδοποίηση για τον κίνδυνο να παγιδευτεί κανείς σε μια αντι-οικουμενική ταυτότητα (δηλ.του αίματος, της γης, της φυλής).

Δυστυχώς, δεν αναπτύσσει αυτά τα σημεία (τα οποία ωστόσο μπορούν να βρεθούν στο έργο διανοουμένων όπως ο Erich Fromm και ο Michael Walzer).

Η προοπτική της θα μπορούσε να έχει μια γόνιμη συνάντηση με τη χριστιανική πίστη και ιδιαίτερα με τη Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι στις μελέτες μου έχω μιλήσει για αυτό που η Neiman αποκαλεί «φυλετισμό», στον οποίο αναφέρομαι χρησιμοποιώντας τον νεολογισμό «ιθαγένεια».

Τέλος, όσον αφορά τον τωρινό ''πολιτικό αναδασμό'' παγκοσμίως, το βιβλίο της Neiman θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο σε όσους αγωνίζονται για τον επαναπροσδιορισμό της Αριστεράς και της Δεξιάς (Norberto Bobbio, Raffaele Simone, Luc Boltnsky, Arno Escher, Adriano Erriguel και πολλοί άλλοι).

Το ζήτημα όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά στην πραγματικότητα επεκτείνεται όλο και περισσότερο. Μια από τις κορυφαίες φιλοσοφικές φωνές του κόσμου, η Neiman καλεί με πάθος και δύναμη την αριστερά να επιστρέψει στα ιδανικά που έχτισαν το καλύτερο του σύγχρονου κόσμου.

Ο αποικισμός τρέφεται από τη δουλοπρέπεια, αλλά η αντίσταση απαιτεί προβληματισμό. Δεν υπάρχουν μαγικά ξόρκια.

ΠΗΓΗ

i Dr. Athanasios N. Papathanasiou. (2025, January 22). The Colonized Left. Reading Susan Neiman's "Left is not Woke". https://publicorthodoxy.org/. Retrieved January 26, 2025, from https://publicorthodoxy.org/2025/01/22/the-colonized-left/

iiΗ Σούζαν Νέϊμαν είναι η διευθύντρια του Φόρουμ του Αϊνστάιν. Τα προηγούμενα βιβλία της, μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες, περιλαμβάνουν <<Learning from the Germans: Race and the Memory of Evil; Γιατί να μεγαλώσω;: Ανατρεπτικές σκέψεις για μια βρεφική ηλικία. Moral Clarity: A Guide for Grown-Up Idealists? Evil in Modern Thought: An Alternative History of φιλοσοφία? Η Ενότητα του Λόγου; και Slow Fire: Jewish Notes from Berlin>>. Γράφει επίσης πολιτιστικά και πολιτικά σχόλια για διάφορα μέσα ενημέρωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία. Γεννημένη στην Ατλάντα της Τζόρτζια, η Σούζαν Νέιμαν σπούδασε φιλοσοφία στο Χάρβαρντ και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και ήταν καθηγήτρια φιλοσοφίας στα Πανεπιστήμια Γέιλ και Τελ Αβίβ. Είναι μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας καθώς και της Akademie der Wissenschaften Βερολίνου-Βρανδεμβούργου. Η Neiman είναι μητέρα τριών μεγάλων παιδιών και ζει στο Βερολίνο.

iiiβλ. https://www.politybooks.com/bookdetail?book_slug=left-is-not-woke--9781509558308 & https://www.youtube.com/watch?v=Akk6FGBXMGM

iv Ως αποτέλεσμα, η woke κουλτούρα συγκρούεται με ιδέες που καθοδηγούν την αριστερά για περισσότερα από 200 χρόνια: μια δέσμευση στην οικουμενικότητα, μια σταθερή διάκριση μεταξύ δικαιοσύνης και εξουσίας και μια πίστη στη δυνατότητα προόδου. Χωρίς αυτές τις ιδέες, οι woke υποστηρικτές θα συνεχίσουν να υπονομεύουν τους ίδιους τους στόχους τους και να διολισθαίνουν, αδυσώπητα και ακούσια, προς τα δεξιά.