Ο Freire περιέγραφε την ψυχολογία των καταπιεστών ως εκείνους που πιστεύουν ότι μόνο αυτοί είναι άνθρωποι ενώ αντιλαμβάνονται όλους τους υπόλοιπους ως πράγματα.
Οι καταπιεστές κατανοούνται μέσω της κτητικής συνείδησης, όπου το «να είσαι είναι να έχεις».
Διαμέσου της βίας και της κυριαρχίας αυτοί «μετα-βάλλουν τα πάντα σε ζητήματα της αγοραστικής και εμπορικής τους δύναμης». Αντιμετωπίζουν την φύση και την εργασία των άλλων ως πράγματα.
Με άλλα λόγια οι καταπιεστές «καθιστούν το οτιδήποτε ζωντανό σε άψυχο πράγμα». Το χρήμα γίνεται το μέτρο όλων των πραγμάτων και το κέρδος ο πρώτιστος σκοπός.
Οι καταπιεστές πρέπει να φροντίζουν ώστε να αναπαράγονται οι μύθοι τους, που «είναι απαραίτητοι για την διατήρηση του κατεστημένου (status quo)» στην κουλτούρα των καταπιεστών.
Οι μύθοι αυτοί αποτελούν τις νομιμοποιητικές πεποιθήσεις ενός καταπιεστικού καθεστώτος, όπως «ότι ο κόσμος που ζούμε είναι μια ελεύθερη κοινωνία», «ότι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να δουλεύουν όπου επιθυμούν και αν δεν τους αρέσει το αφεντικό τους μπορούν να παραιτηθούν και να ψάξουν για άλλη δουλειά», «ότι το καθεστώς σέβεται τα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα και για αυτό είναι άξιο σεβασμού», «ότι όποιος είναι εργατικός μπορεί να γίνει επιχειρηματίας», «ότι η κυρίαρχη τάξη (Elite) γίνεται άξια σεβασμού μέσω της σκληρής δουλειάς και της φιλανθρωπίας», «την ιδέα ότι ο πλανόδιος πραγματευτής είναι εξίσου ένας επιχειρηματίας όσο και ο ιδιοκτήτης ενός μεγάλου εργοστασίου», «ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται από τους θεσμούς ισότιμα», «ότι η ατομική ιδιοκτησία είναι φυσική» «ότι η τεχνολογία επιλύει όλα τα προβλήματα», «την αντίληψη ότι οι καταπιεζόμενοι είναι τεμπέληδες και ανέντιμοι» και τέλος «την άποψη ότι οι καταπιεστές είναι ανώτεροι και οι καταπιεζόμενοι κατώτεροι» (Freire, 1977, σελ. 171-172).
Οι καταπιεστές χειραγωγούν τους καταπιεζόμενους κυρίως διαμέσου της πεποίθησης: Οι καταπιεστές πρέπει να «αναισθητοποιήσουν τον λαό, έτσι ώστε να μην μπορεί να σκέφτεται» και «ενσταλάζουν στα άτομα την κυρίαρχη αστική όρεξη για ατομική επιτυχία και άνοδο».
Στην διάχυση στην κοινωνία της κτητικής συνείδησης, οι καταπιεστές αντιμετωπίζουν ιδέες όπως αλλοτρίωση, κυριαρχία, απελευθέρωση, εξανθρωπισμός, αυτονομία, οργάνωση, ενότητα και αγώνας ως γελοίες και επικίνδυνες.
Στις αλλοτριωμένες πολιτιστικές διαδικασίες, που είναι χαρακτηριστικές για την εξαρτημένη κοινωνία (η κοινωνία «πράγμα»),δεν υπάρχει αυθεντική και γνήσια σκέψη.
«Η πραγματικότητα όπως νοείται δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα όπως βιώνεται αντικειμενικά, αλλά μάλλον στην πραγματικότητα, που φαντάζεται ότι ανήκει ο αλλοτριωμένος άνθρωπος.(Freire,1974,σελ.18-19).
Ο Freire αναφέρθηκε επίσης και στην «κουλτούρα της σιωπής», στην οποία ο άνθρωπος μη έχοντας συνείδηση, και άρα μη όντας ελεύθερος, ότι άλλοι τον διαμορφώνουν κατά πως θέλουν, είτε λόγω αμάθειας, είτε εξαιτίας κάποιου προγράμματος αγωγής, εγκλωβίζεται στο κοινωνικό σύστημα που προκάλεσε πρωτογενώς την εξαθλίωσή του και δεν μπορεί πλέον να διαμορφώσει την ιστορία.
Για το Freire, το σημείο της ελευθερίας είναι να επιτρέψουμε σε όλους να είναι πλήρως ανθρώπινοι. Ο αγώνας για την ελευθερία πρέπει να τερματίσει κάθε καταπίεση. Πρέπει να είναι για την ελευθερία όλων, παντού, και όχι μόνο για μερικούς.
Όμως, είπε, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι για τους οποίους οι καταπιεσμένοι δεν το βλέπουν πάντα καθαρά. Μερικές φορές οι καταπιεσμένοι δεν βλέπουν ότι είναι καταπιεσμένοι επειδή έχουν διδαχθεί να πιστεύουν ότι αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα πράγματα είναι «φυσιολογικά» ή είναι δικό τους λάθος!
**********************************
Ο Freire (1921-1997) γεννήθηκε στο Ρεσίφε της Βραζιλίας. Από το 1941 έως το 1947 εργάστηκε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διδάσκοντας πορτογαλικά. Το 1959 αναγορεύτηκε διδάκτωρ στη Φιλοσοφία και Ιστορία της Εκπαίδευσης.
Θεωρείται ένας από τους ιδρυτές της Θεολογίας της απελευθέρωσης. Ήταν Χριστιανός που έζησε την πίστη του με απελευθερωτικό τρόπο.
Κατά τη δεκαετία του 1950 υπήρξε διευθυντής του Τμήματος Εκπαίδευσης και Πολιτισμού στην περιφέρεια του Περναμπούκο και λίγα χρόνια αργότερα άρχισε να θέτει σε εφαρμογή την εκστρατεία γραμματισμού, στα πλαίσια της οποίας εκπαιδεύτηκαν περίπου 300 αναλφάβητοι αγρότες.
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1964, κατηγορήθηκε για ανταρσία.Μετά από εβδομήντα ημέρες στη φυλακή, απελευθερώθηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα: υποχρεώθηκε να διακόψει τις δραστηριότητες του και κατέφυγε στη Χιλή.
Εκεί συμμετείχε σε προγράμματα γραμματισμού ενηλίκων και εξέδωσε τα βιβλία του Η Παιδαγωγική ως Πράξη Ελευθερίας (1967) και Η Αγωγή του Καταπιεζόμενου (1968), το οποίο έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες.
ΠΗΓΑΙ
- Γιώργος Λεχουρίτης, «Η ριζοσπαστική προσέγγιση του Paulo Freire και η Αριστερά του 21ου αιώνα».[https://left.gr/news/i-rizospastiki-proseggisi-toy-paoylo-freire-kai-i-aristera-toy-21oy-aiona].
- Μαρία Νικολακάκη, «Η κριτική παιδαγωγική στον νέο μεσαίωνα: προκλήσεις και δυνατότητες», στο Μαρία Νικολακάκη (επιμέλεια), Η κριτική παιδαγωγική στο νέο μεσαίωνα, μετάφραση Αγάπη Δενδάκη, Νίκος Πατέλης, Σιδέρης, Αθήνα 2011, σελ. 53 – 59.
- Paulo Freire(1974):Πολιτιστική Δράση για την Κατάκτηση της Ελευθερίας, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα.
- Paulo Freire(1977):Η Αγωγή του Καταπιεζόμενου, εκδ. Ράππα, Αθήνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου