LET’S MAKE HISTORY: ORDAIN DEACONESSES IN THE ORTHODOX CHURCH TODAY.

<<Συνίστημι δὲ ὑμῖν Φοίβην τὴν ἀδελφὴν ἡμῶν, οὖσαν διάκονον τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν Κεγχρεαῖς(Κορίνθου),  ἵνα αὐτὴν προσδέξησθε ἐν Κυρίῳ ἀξίως τῶν ἁγίων καὶ παραστῆτε αὐτῇ ἐν ᾧ ἂν ὑμῶν χρῄζῃ πράγματι· καὶ γὰρ αὕτη προστάτις πολλῶν ἐγενήθη καὶ αὐτοῦ ἐμοῦ. Ἀσπάσασθε Πρίσκιλλαν καὶ Ἀκύλαν τοὺς συνεργούς μου ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ...>>

(Ρωμ. 16:1-3 ).

Ο Μάρτιος είναι ο ιστορικός μήνας της Γυναίκας, κατά τον οποίο αναγνωρίζουμε ιδιαίτερα τον ζωτικό ρόλο των γυναικών στην ιστορία, μεταξύ άλλων και στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτές οι μαρτυρίες αξίζουν την προσοχή και την εκτίμησή μας, αλλά ας μην στρεφόμαστε μόνο στο παρελθόν, ας κοιτάξουμε και το μέλλον. Ας γράψουμε ιστορία...

Η συζήτηση σχετικά με τις διακόνισσες στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια ασχολείται με το τι είναι αυτός ο θεσμόςκαι το γιατί της ύπαρξής τουκαι –σε κάποιο βαθμό– το πότε. 

Ήρθε η ώρα να περάσουμε και στο ερώτημα του πώς μπορεί να λειτουργήσει εκ νέου.

Τι δηλαδή;

Η χειροτονία των γυναικών ήταν συνηθισμένη πρακτική στην Εκκλησία ενώ ο θεσμός αυτός ποτέ δεν καταργήθηκε επίσημα, αλλά εξασθένησε με την πάροδο του χρόνου για διάφορους λόγους. 

Ο ρόλος των διακονισσών διέφερε ανάλογα με τον τόπο, την εποχή, την υπηρεσία, τη διακονία και τη βοήθεια προς τις άλλες γυναίκες: τη μεταφορά της Ευχαριστίας σε γυναίκες στο σπίτι, τη διακονία κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και του Μυστηρίου της Βάπτισης, την κατήχηση και τη φιλανθρωπία. Οι διακόνισσες αποτελούν ένα αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας.

Γιατί;

Υπάρχουν τόσοι πολλοί λόγοι υπέρ της χειροτονίας των γυναικών σήμερα. Οι γυναίκες που ήδη έχουν έναν ρόλο διακονίας στην Εκκλησία, θα έχουν και επίσημα την αρχή, την υποστήριξη, καθώς και την ευθύνη να διακονούν στις κοινότητές τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Εκκλησία θα συγκροτήσει έναν χώρο για τη διακονία των γυναικών από γυναίκες, κάτι που λείπει πολύ από την ζωή των ορθόδοξων γυναικών. 

Το πιο σημαντικό για μένα, ωστόσο, είναι το εξής: η Εκκλησία χρειάζεται διακόνισσες, ώστε να εκπληρώσει πληρέστερα την αποστολή της για διακονία των πιστών στον κόσμο. 

Η χειροτονία διακονισσών δεν θα διορθώσει όλα τα κακώς κείμενα, αλλά θα ενδυναμώσει την ικανότητα της Εκκλησίας στην προσφορά συμπαράστασης και στη διάδοση του χαρμόσυνου μηνύματος του Ευαγγελίου.

Υπάρχει και μια ακόμη απάντηση στο γιατί: πρόκειται για την ορθή ανταπόκριση στις προσδοκίες της παράδοσής μας. 

Οι διακόνισσες δεν αποτελούν μονάχα τμήμα του παρελθόντος μας, διότι έχει ζητηθεί η επαναφορά του θεσμού των διακονισσών από πολλές πλευρές της Εκκλησίας στην εποχή μας, συμπεριλαμβανομένης της Γ΄ Πανορθόδοξης Διάσκεψης της Ρόδου του 1988 και του πρόσφατου κείμενου ''Υπέρ της του κόσμου ζωής: Το κοινωνικό ήθος της Ορθόδοξης Εκκλησίας'', το οποίο αποτελεί καρπό της εργασίας των μελών Ειδικής Επιτροπής Θεολόγων που όρισε ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. 

Εμείς από την πλευρά μας οφείλουμε να σεβαστούμε και να αφουγκραστούμε την συλλογική σοφία της Εκκλησίας χειροτονώντας διακόνισσες εκ νέου.

Πότε;

Μερικές φορές ακούω ότι η ενδεχόμενη θεσμοθέτηση της χειροτονίας διακονισσών «θα προκαλούσε σχίσμα» ή ότι «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή». 

Πρέπει να αντιληφθούμε το γεγονός ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται ήδη σε σχίσμα αναφορικά με τις γυναίκες και τον ρόλο τους στην Εκκλησία. 

Χάνουμε τις νέες γενιές (και ορισμένους ανθρώπους από τις γηραιότερες επίσης), επειδή είναι ακατανόητο και εντελώς απαράδεκτο (τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες) να παραμένουμε σε μια εκκλησιαστική κοινότητα που παρά τη διδασκαλία και την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τιμά μόνο τα χαρίσματα των ανδρών στη διακονία μέσω χειροτονίας. Επιπλέον, ο φόβος του σχίσματος ή της διάσπασης δεν πρέπει να αποτελεί κριτήριο για ενδεχόμενη αλλαγή στην Εκκλησία. 

Εάν η Ορθόδοξη Εκκλησία μεταβάλλει τις πρακτικές της όσον αφορά τις γυναίκες λόγω πιστότητας στην κατανόηση της αλήθειας, κάθε πιθανότητα διαίρεσης δεν θα πρέπει να αποτελεί λόγο για ανησυχία. Τέλος, αν περιμένουμε να έρθει η «κατάλληλη στιγμή», όταν όλα στον Ορθόδοξο κόσμο θα είναι ήρεμα και τακτοποιημένα, δεν θα κάνουμε ποτέ τίποτα.

Πώς;

Η επαναφορά του θεσμού των διακονισσών θα περιλαμβάνει έναν δημιουργικό επαναπροσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο ο θεσμός μπορεί να υπηρετήσει αποτελεσματικότερα την Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα. 

Παρόλο που οι ιστορικές πηγές παρέχουν πληροφορίες δεν πρέπει να είναι καθοριστικές, διότι οι διακόνισσες του 21ου αιώνα θα είναι διαφορετικές από τις διακόνισσες της αρχαίας εκκλησίας, αν και αποτελούν τη φυσική συνέχειά τους. 

Οι διακόνισσες σήμερα μπορούν να ασχοληθούν με διάφορους τύπους διακονίας, όπως τη φιλανθρωπία, την διοίκηση, την εφημερία σε ναό, την κοινωνική εργασία, καθώς και την ποιμαντική φροντίδα των γυναικών και των ανδρών της ενορίας. Επιπλέον, οι διακόνισσες σήμερα μπορούν να βοηθήσουν στο ιερό κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ή άλλων ακολουθιών. 

Ασφαλώς θα υπάρχουν τοπικές προσαρμογές σ’ αυτά τα λειτουργήματα· για παράδειγμα, οι διακόνισσες στην Κορέα μπορεί να έχουν διαφορετικούς ρόλους και αρμοδιότητες από τις διακόνισσες στην Αμερική, τη Ρουμανία ή την Αφρική.

Βασικά υφίσταται προηγούμενο χειροτονίας διακονισσών στην Αφρική. Το 2017, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, χειροθέτησε αρκετές γυναίκες ως διακόνισσες. 

Η εν λόγω πρωτοβουλία περιπλέχθηκε λόγω εξωτερικών πιέσεων, επειδή επρόκειτο για «χειροθεσίες» και όχι για «χειροτονίες»,  αλλά, παρ’ όλα αυτά, έχουμε ένα παράδειγμα στον 21ο αιώνα μιας τοπικής εκκλησίας που καλωσορίζει με θάρρος τις γυναίκες ως διακόνισσες.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί κατά την επόμενη δεκαετία να θεσμοθετήσει τον τρόπο χειροτονίας διακονισσών. Οποιαδήποτε τέτοια διαδικασία θα πρέπει να περιλαμβάνει τη συμμετοχή αμφότερων κληρικών και λαϊκών, ανδρών και γυναικών. 

Για παράδειγμα, μια σύνοδος επισκόπων θα μπορούσε να αναθέσει σε μια ομάδα εργασίας, η οποία θα περιλαμβάνει μέλη απ’ όλο το φάσμα της Εκκλησίας, την προετοιμασία της εφαρμογής του θεσμού των διακονισσών. 

Μια ομάδα γυναικών που έχουν ήδη τις απαιτούμενες δεξιότητες για να αναλάβουν τον ρόλο των διακονισσών- και υπάρχουν πολλές τέτοιες ορθόδοξες γυναίκες– δεξιότητες όπως η εφημερία σε ναό, η πνευματική καθοδήγηση, θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν και εν συνεχεία να χειροτονηθούν για να υπηρετήσουν σε συγκεκριμένες ενορίες που διάκεινται θετικά στον θεσμό των διακονισσών. 

Μια άλλη οδός είναι ο εντοπισμός μιας ομάδας γυναικών που θα εκπαιδευτεί στον θεσμό των διακονισσών σε κάποια Ορθόδοξη εκκλησιαστική σχολή και εν συνεχεία η χειροτονία και η τοποθέτησή τους σε κατάλληλες ενορίες. 

Οργανισμοί όπως το Κέντρο Αγ. Φοίβη για τον θεσμό της Διακόνισσας (St. Phoebe Center for the Deaconess: https://orthodoxdeaconess.org/), του οποίου προεδρεύω, αποτελούν έναν επιστημονικό κόμβο ερευνητών και ζωντανής εμπειρίας αναφορικά με τη διακονία των γυναικών. 

Οι εν λόγω οργανισμοί θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη σχεδίαση και την υποστήριξη στη διαδικασία της καθιέρωσης του θεσμού των διακονισσών στην Εκκλησία.

Το Κέντρο Αγ. Φοίβη για τον θεσμό της Διακόνισσας γιορτάζει φέτος τη δέκατη επέτειό του. Η πρώτη δεκαετία του οργανισμού επικεντρώθηκε στο τι είναι, το γιατί και το πότε της ύπαρξής του. 

Αν και το κέντρο θα συνεχίσει την εκπαίδευση σχετικά με την ιστορία και την ανάγκη ύπαρξης του θεσμού, ωστόσο, κατά τη δεύτερη δεκαετία λειτουργίας του η κατεύθυνση της έρευνας θα μετατοπιστεί στο πώς μπορεί να υπάρξει εκ νέου  η χειροτονία των διακονισσών, υποστηρίζοντας σύνολη την Εκκλησία –κληρικούς και λαϊκούς– καθώς αρχίζουμε να διακρίνουμε και να οραματιζόμαστε καλύτερα την επανίδρυση του θεσμού των διακονισσών σήμερα.

Η χειροτονία διακονισσών στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι δυνατή, διότι ο εν λόγω θεσμός δεν αποτελεί απόκλιση από την αλήθεια της Εκκλησίας, αλλά αυθεντική έκφρασή της. Το τι είναι, το γιατί και το πότε έχουν αποσαφηνιστεί. 

Ας προχωρήσουμε στο πώς. Ας γράψουμε ιστορία και ας χειροτονήσουμε γυναίκες ως διακόνισσες στην Ορθόδοξη Εκκλησία μέσα στην επόμενη δεκαετία.

ΠΗΓΑΙ

1-ANASTASIOS D. SALAPATAS (Rev). (2001). THE LITURGICAL ROLE OF DEACONESS IN THE APOSTOLIC CONSllTUTIONS. H ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : ECCLESIA. Retrieved, March 29, 2023, from : https://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/2001_2_5_Salapatas.pdf

2- Carrie Frederick Frost. (2023). LET’S MAKE HISTORY: ORDAIN DEACONESSES IN THE ORTHODOX CHURCH TODAY. https://publicorthodoxy.org/. Retrieved,March 29, 2023, from : https://publicorthodoxy.org/el/2023/03/27/12244/.

3-Rev. Protodeacon Brian Patrick Mitchell, P., & Valerie A. Karras. (2017, December 4). Two views on the female diaconate. Public Orthodoxy. Retrieved, March 29, 2023, from: https://publicorthodoxy.org/2017/11/22/two-views-on-the-female-diaconate