Ἐν σοὶ Μῆτερ ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ' εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες ὑπερορᾶν μὲν σαρκὸς παρέρχεται γάρ, ἐπιμελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου· διὸ καὶ μετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται Ὁσία Μαρία τὸ πνεῦμά σου.
Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίαςi Ἦχος πλ. δ'
Την Κυριακή της Οσίας Μαρίας της Αιγύπτου, συναντάμε μια οδυνηρή «πρόκληση» μετάνοιας στη ζωή μας, αυτή που ενσωματώθηκε στην λειτουργική πράξη πριν από αιώνες, μέσα στη δίνη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Έτσι, μαζί με το Ευαγγέλιο για την 5η Κυριακή των νηστειών συνάπτεται κι η ιστορία ενός μοναχούii μια παραβολική διήγηση που συγκεκριμένα δεν διδάσκεται από τον Ιησού, αλλά έρχεται σε εμάς μέσα από το θησαυροφυλάκιο των Ασκητών Πατέρων της Ορθοδοξίας.
Είναι η ιστορία ενός μοναχού και ενός προσκυνητή στην έρημο. Όπως λέει ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, τον έβδομον αιώνα, που το έγραψε, καταγράφει όσα άκουσε: «την ιερή ιστορία που έφτασε σε εμάς...».
Στα μοναστήρια της Παλαιστίνης ζούσε ένας άνθρωπος που φημιζόταν για τον τρόπο ζωής του και το ομιλητικό χάρισμά του.
Από τις ημέρες της βρεφικής του ηλικίας ανατράφηκε με μοναστικές δοκιμασίες και καλές πράξεις...επιζητώντας πάντα να υποτάξει τη σάρκα στην ψυχή.
Συχνά, θεωρούνταν άξιος θείων οραμάτων, φωτισμένος από υψηλά... Ωστόσο, άρχισε να βασανίζεται, γιατί του φαινόταν ότι είχε φτάσει στην τελειότητα και δεν χρειαζόταν διδασκαλία από κανέναν.
Και έτσι, άρχισε να συλλογίζεται: «Υπάρχει κάποιος μοναχός στη γη ικανός να μου μεταδώσει οποιοδήποτε νέο είδος πνευματικού επιτεύγματος στο οποίο δεν έχω ήδη πετύχει»;
Αυτός ο μοναχός, λοιπόν, ενώ νήστευε τη Μ.Σαρακοστή, ακολουθώντας την παράδοση του μοναστηριού του να περιπλανιέται στην έρημο, αυτός ο προικισμένος στα λόγια και οράματα μοναχός, συναντά αυτό που του λείπει από την ψυχή του.
Μετά από κοπιώδεις μέρες νηστείας στην έρημο, βλέπει έναν εξαιρετικό προσκυνητή: «μαύρο σαν καμένο από τη σφοδρή ζέστη του ήλιου, τα μαλλιά στο κεφάλι λευκά σαν μαλλί εριφίων».
Και του μιλάει αυτός ο «φυγάς» φωνάζοντας τον αββά Ζωσιμά με το όνομά του.
Αυτή, λοιπόν, είναι η ιστορία του Ζωσιμά που συναντά τη οσ. Μαρία της Αιγύπτου.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους, επιδεικνύει ουσιαστικά την ίδια την αρετή που λείπει στον μοναχό- τη ακρότατη μετάνοια - και το κάνει εξομολογούμενη έναν μοναδικό μαραθώνιο αξέχαστων σεξουαλικών πρακτικών, «γυναικείων αμαρτιών» - και, έτσι, συνδέεται η Πατερική διήγηση με τη σαγηνευτική ορολογία της πορνείας και με όλες τις πολύχρωμες λεπτομέρειές της.
Αυτή είναι η ιστορία της Μετάνοιας του Αγίου Ζωσιμά, καθώς αναδιαμορφώνεται από τη θεόπνευστη απάντηση μιας γυναίκας στη πορεία συνειδητοποίησης των αμαρτιών της.
Η ιστορία αυτού του αγίου, τελικά, έχει γίνει μια αποδεκτή πορνογραφία, ακόμη και για νεαρούς μοναχούς - αλλά τα καλά μέρη της είναι εκεί μπροστά μας για να τα πάρουμε υπ΄όψιν μας αυτή την 5η Κυριακή των Νηστειών.
Για να μην εγκλωβιστεί, ωστόσο, κάποιος από εμάς από την «ψυχαγωγία» της ερωτικής πρακτικής - που μας προκαλεί ασυνήθη αμηχανία - με βάση το φύλο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι σε αυτούς τους πρώτους μ.Χ. αιώνες, οποιαδήποτε οικειότητα που βιώνεται εκτός του αρραβώνα θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί - και για τις γυναίκες, σίγουρα - ως πορνεία.
Μπορεί να είναι διασκεδαστικό, να καγχάσει κανείς ακούγοντας την περιγραφή ενός άγαμου μοναχού για τη σεξουαλική εξομολόγηση μιας γυναίκας προς αυτόν—με αυτοσχέδιο τρόπο για να ωραιοποιήσει την ιστορία, προσέξτε—ενώ στην πραγματικότητα, η πραγματική της ανάμειξη, αν περιγραφεί σήμερα, μπορεί να ακούγεται πολύ πιο φυσιολογική στο δικό μας κοινωνικό κόσμο, ειδικά αν περιγράφει, ας πούμε, τον βίο για ένα αγόρι της Αδελφότητας.
Και αν υπήρξαν χρόνια στη ζωή της Μαρίας της Αιγύπτου εκτός των δεσμών του γάμου που την καταδίκασαν όντως ηθικά, και ίσως επίσης καταδίκασαν πολλούς άντρες – μπορούμε σίγουρα να ελπίζουμε ότι κάποιοι από αυτούς μετανόησαν επίσης.
Κι όμως, αυτή η ιστορία έχει μια ισχυρή θεολογική λειτουργία, πολύ μεγαλύτερη από την αμφίβολη αναφορά ενός μοναχού, του αββά Ζωσιμά, ενός πρώην νεαρού εφήβου θύματος εμπορίας παιδιών από τον έκτο αιώνα.
Γιατί αυτή η ιστορία έχει αποκτήσει εκκλησιαστικό κύρος και έχει γίνει ένα πολύτιμο συστατικό της κληρονομιάς της Ορθόδοξης Σαρακοστής
Κατά τη διάρκεια των γενεών της εκκλησιαστική λατρείας, η οσ. Μαρία της Αιγύπτου έγινε το κύριο πρωτότυπο για την αυτόβουλη ανθρώπινη δράση που κερδίζει τη συγχώρεση του Θεού - τη μετάνοια.
Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί, ωστόσο, ότι καθώς η ιστορία του μοναχού των αρχών του αιώνα πηγαίνει στα άκρα όρια της διήγησης μιας πρώην πόρνης, δεν ακούμε στην πραγματικότητα για τη μετάνοια του υπερήφανου ανθρώπου.
Αν και προσδοκάται, ωστόσο, ότι κι εμείς οι πιστοί μετανοούμε όντως. Χρειαζόμαστε τη συγχώρεση του Θεού; Χρειάζεται πράγματι ένας επιτυχημένος σκληρά εργαζόμενος Ορθόδοξος ενορίτης και κληρικός τη συγχωρητική θεϊκή παρέμβαση που ήταν τότε απαραίτητη για κάποια διαβόητα «άτακτη γυναίκα»;—Ο Θεός ξέρει.... Όντως ο Θεός ξέρει.
Μπορεί να χρειαστεί η ιστορία μιας γυναίκας για να βοηθήσει τους ανθρώπους –άνδρες και γυναίκες– να συνειδητοποιήσουν ο καθένας τι έχει κάνει, να συνειδητοποιήσει ο καθένας τον αμαρτωλό εαυτό του και να εκκαθαρίσει τη ντροπή και την ενοχή του.
Ίσως η Μαρία της Αιγύπτου και «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή » την Μ. Τρίτη το βράδυ, και η οσ. Μαρία η Μαγδαληνή, όπως ιστορικά εξεικονίστηκε—ίσως όλα έχουν γίνει απαραίτητα προκειμένου να απεικονίσουμε αποτελεσματικά στον εαυτό μας το ενδεχόμενο της μετάνοιας.
Διότι στην ιστορία, εμείς οι πιστοί είμαστε σε θέση να γίνουμε μάρτυρες –σαν να στεκόμαστε οι ίδιοι δίπλα στην οσ.Μαρία της Αιγύπτου– της εμπειρίας της αφύπνισης της ηθικής συνείδησης.
Η οσ.Μαρία ανακαλύπτει την τόσο ισχυρή δύναμη της ηθικής συνείδησης που της αρνείται την πρόσβαση στις θύρες του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. «Ο Λόγος της Σωτηρίας άγγιξε τον εσωτερικό οφθσαλμό της καρδιάς μου», λέει, «και μου έδειξε ότι η ακρότητα των πράξεών μου εμπόδισε την είσοδό μου».
Ακούς, αγαπημένη μου γυναίκα;
Επικαλείται την εικόνα της Παναγίας της Θεοτόκου: «Σε παρακαλώ», λέγει, «να είσαι η εγγυητρια της ελπίδας μου ενώπιον του Θεού, του Υιού σου… Αυτό προσεύχομαι, να αποκτήσω ελπίδα από τη φλογερή μου πίστη και την εμπιστοσύνη στο έλεος της Μητέρας του Θεού».
Και με αυτό τον τρόπο, η οσ.Μαρία της Αιγύπτου αποκτά πρόσβαση στην εκκλησία της Ιερουσαλήμ τη στιγμή που αποκαλύπτει κι έναν από τους θησαυρούς της, το τμήμα της από το Ξύλο του Αληθινού Σταυρού την ημέρα της εορτής της Ύψωσής του.
Έπειτα, επιστρέφοντας στην εικόνα της Θεοτόκου σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, προσεύχεται σε αυτήν, και καθώς εισέρχεται στην έρημο πάλι με προσευχή, όπως οι Πατέρες της Ερήμου: «Οδήγησέ με τώρα, όπου διατάξεις. Γίνε για μένα τώρα ο δάσκαλος της Σωτηρίας. Οδηγήσε με, καρατώντας με από το χέρι, στο δρόμο της μετάνοιας».
Γιατί δεν υπάρχει μετάνοια χωρίς προσευχή, χωρίς εσωτερική ζωή που αγωνίζεται για τον Θεό. Ωστόσο, πραγματικά, η κατεξοχήν δράση της ψυχής που κινείται προς τον Θεό—σε βαθιά, ειλικρινή μεταμέλεια για την αμαρτία—είναι η προσευχή.
Η επίγνωση της αγάπης του Θεού συχνά δείχνει —με τη λάμψη της— την αληθινή φύση των αμαρτωλών πράξεών μας.
Αλλά για πολλούς, μπορεί να είναι — ρωτώντας ειλικρινά εάν εσείς οι ίδιοι προσεύχεστε, εξαπλώνοντας τον εαυτό σας προς τη συγχωρητική αγάπη του Θεού— η ειλικρινής απάντηση, ακόμη και στη Σαρακοστή, μπορεί να είναι—αλλά όχι τον τελευταίο καιρόiii.
Στη συνέχεια, η ιστορία της Μαρίας της Αιγύπτου ενεργοποιείται αυτήν την ημέρα για εσάς προσωπικά ως εφαλτήριο αλλαγή ζωής.
Η προτροπή της για μετάνοια είναι επείγουσα και καθολική, κι όχι μόνο για τις αμαρτωλές γυναίκες.
Το μήνυμα του Θεού μας ακτινοβολεί μέσα από την ιστορία της Μαρίας της Αιγύπτου στην καθημερινή Θ.Λειτουργία, καθώς και μέσα' από όλα τα ρήματα της Αγ.Γραφής.
Μετά από τα λάγνα μέρη της ιστορίας, που μπορεί να είναι πιο διασκεδαστικό να τα θυμόμαστε, η οσ.Μαρία της Αιγύπτου περιγράφεται να παλεύει με τους δαίμονές της στην έρημο, να πολεμά με πειρασμούς, όπως ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας, και να επικαλείται ξανά και ξανά το συναρπαστικό έλεος της Αγίας Θεοτόκου, της Μητέρας του Θεού, για να της δώσει δύναμη να συνεχίσει να ζητά τη συγχώρεση του Θεού στο ασκητικό άθλημα της πίστεώς της.
Έτσι, η Μαρία της Αιγύπτου έχει γίνει μια εμβληματική φιγούρα στην tapisserie της Ορθόδοξης πίστης—εμφανίζεται στον Φάουστ του Γκαίτε. είναι το θέμα μιας νουβέλας του Μπαλζάκ και όπερας των μουσουργών, Sir John Taverner(1944-2013)iv και Ottorino Respighi(1879-1936)v: είναι μια ιστορία για θαύματα, για συγκλονιστικές ημέρες, για θαυμαστές πέτρες και για περπάτημα πάνωστο νερό, και για τη δύναμη της Θ.Ευχαριστίας.
«Είθε ο Θεός», λέει ο Πατριάρχης Σωφρόνιος, καταλήγοντας: «Είθε ο Θεός που κάνει μεγάλα θαύματα και χαρίζει δώρα σε όλους όσους στρέφονται προς Αυτόν με πίστη, να ανταμείψει κι όσους ακούν αυτή την αφήγηση. Είθε να τους χαρίσει την ευλογημένη συμπαράταξη μαζί με την Αγία Μαρία απ' την Αίγυπτο και με όλους τους αγίους που ευαρέστησαν τον Θεό».
Η επίγνωση της αγάπης του Θεού συχνά δείχνει με τη λάμψη της την αληθινή φύση των αμαρτωλών πράξεών μας.
Και έτσι είναι ταιριαστό αυτό που ακούμε στην επιστολή του Παύλου που ορίστηκε για τον κάθε άγιο, «Όλοι εσείς είστε παιδιά του Θεού λόγω πίστης στον Χριστό Ιησού» (Γαλ. 3:26).
Η πίστη εκκίνησε τη μετάνοια της Μαρίας, η πίστη τη διατήρησε στη μετάνοια και η πίστη την οδήγησε στην τελειότητα της μετάνοιας, στην απόκτηση της αιώνιας κληρονομιάς των αγίων.
Αυτό ισχύει όχι μόνο για την Αγία Μαρία, αλλά και για όλους εμάς, όπως λέει ο Άγιος Παύλος, ''όλοι είστε παιδιά του Θεού λόγω της πίστης''.
Η μετάνοια του καθενός από εμάς μπορεί να θεμελιωθεί μόνο στον βράχο της πίστης.
Η χριστιανική μας ζωή, είτε ως μοναχοί είτε ως λαϊκοί, ας είναι βαθιά ριζωμένη στην πίστη, η δική μας αιώνια κληρονομιά δεν διασφαλίζεται με τίποτα άλλο παρά από την πίστη.
Ας αναθρέψουμε, λοιπόν, εαυτούς με την πίστη, ας εκτιμήσουμε και ας διαφυλάξουμε την πίστη μας ως το πιο πολύτιμο κτήμα μας, για να λογιστούμε κι εμείς άξιοι να ακούσουμε τα λόγια που είπε ο Σωτήρας στην πόρνη στο Ευαγγέλιο: «Η πίστη σου σε έσωσε, πήγαινε στον δρόμο σου με ειρήνη» (Λουκ. 7:50).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
iΗ εικόνα του Θεού διατηρήθηκε αληθινά μέσα σου, μητέρα, Γιατί σήκωσες τον Σταυρό και ακολούθησες τον Χριστό. Κάνοντάς το αυτό, μας δίδαξες να αγνοούμε τη σάρκα, γιατί αυτή φεύγει. Αλλά να νοιάζεσαι αντί για την ψυχή, αφού είναι αθάνατη. Γι’ αυτό το πνεύμα σου, αγία Μητέρα Μαριάμ, χαίρεται με τους Αγγέλους.
[ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ, Τροπάριο, Ήχος 8] .
ii Quotations από: the vita in this sermon are taken από:: The Life of St. Mary of Egypt, S. Katherine, S Thekla, trans (Whitby: The Greek Orthodox Monastery of the Assumption, 1974); also available at: https://www.stmarvofegypt.org/files/librarv/life.html
iiiV.K. McCarty. (2022). GIVING UP THE GOOD PARTS FOR LENT: CONSIDERING MARY OF EGYPT. https://publicorthodoxy.org/. Retrieved April 1, 2023, από: https://publicorthodoxy.org/2022/04/09/giving-up-the-good-parts-for-lent-considering-mary-of-egypt/
iv ie.the 'moving ikon' Mary of Egypt (1989; premièred 1992), see:Edward Venn. (2017, January 1). Tavener, sir John Kenneth (1944–2013), composer. Oxford Dictionary of National Biography. Retrieved April 3, 2023, από: https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-108262
v ''Maria egiziaca (Saint Mary of Egypt) is an opera in one act, in three episodes '', see: https://www.youtube.com/watch?v=WthXFeWooeY .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου