Μια Αδύνατη Ανάσταση!

 Ο Παναγιώτης Θωμά γράφει[1] σε μια εποχή που σημαδεύεται από βία, ρατσισμό, ποικίλο φανατισμό και μη ανεκτικότητα, επιλέγοντας να σταθεί δίπλα στον «αδύναμο, τον άτονο, τους περιθωριοποιημένους του κόσμου μας».

Το έργο του θέτει το θεμελιώδες ερώτημα της υπαρξιακής επιβεβαίωσης ενάντια στον Άλλο — το ξένο, τον άσχημο, το πονεμένο. 

Ο συγγραφέας αναζητά το οντολογικό θεμέλιο για την ευαισθησία και την αναγνώριση της ιερότητας του ανθρώπινου προσώπου μέσα στο πλαίσιο της αισθητικής θεολογίας.

Το ερώτημα του Καλού οδηγεί αδιαμφισβήτητα στον Χριστό, που είναι «ο δρόμος, η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάννης 14:6). 

Σε αυτό το δοκίμιο, ο Παν. Θωμά εισέρχεται σε έναν βαθύ διάλογο με τον Φραντς Κάφκα, την Κική Δημουλά και τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, αντιμετωπίζοντας το κεντρικό ζήτημα της αισθητικής θεολογίας: τη λήψη του «λιγότερο από εσάς» (Ματθ. 25:45).

Το κείμενο μιλάει προσωπικά στον αναγνώστη· λειτουργεί ως καθρέφτης της εσωτερικής ζωής, προσκαλώντας στην αυτογνωσία και στην προβληματισμό.[2] Ο Παναγιώτης Θωμά αντιμετωπίζει υπαρξιακά ερωτήματα — πόνο, ενοχή, αποτυχία, λήθη του εαυτού, θάνατο — καθώς και τη δυνατότητα της υπέρβασής τους.

Παράλληλα, προβληματίζεται για τον Ολοκληρωτισμό, τον αυταρχισμό και τη σχέση του ανθρώπου με τον Άλλο, ο οποίος γίνεται «συμμετέχων στο μυστήριο της αδυναμίας». Μας καλεί να αναβάλλουμε τις βεβαιότητές μας και να στραφούμε προς το εσωτερικό, αναγνωρίζοντας τις βαθύτερες κινήσεις της ψυχής.

Η γραφή του είναι ταυτόχρονα προσωπική και ποιητική, φωτίζοντας διαστάσεις της ύπαρξης μέσα από τη λογοτεχνία και την αισθητική θεολογία. Αποφεύγει τον δογματισμό και τον ηθικισμό, θέτοντας ερωτήματα αντί να προσφέρει σταθερές απαντήσεις, αφήνοντας χώρο για προσωπική εμπλοκή και ερμηνεία.

Η αλήθεια αναδύεται ως προσωπική αλλά όχι υποκειμενική — υψώνεται και προσκαλεί σε διάλογο με άλλα όντα. Καθίσταται ένα βιωματικό γεγονός: η φώτιση της Αγάπης και η πραγματοποίηση της Ειρήνης συμβαίνουν στην κοινωνία των προσώπων.[3] Η διαχρονική αξία του Κάφκα έγκειται στην διακριτική ανάλυση της ανθρώπινης ψυχής.

Η ‘’Μεταμόρφωση’’ του Κάφκα , για τον Παναγιώτη Θωμά , δεν είναι απλώς μια αλληγορία ή μεταφορά· αποκαλύπτει την υπαρξιακή κατάσταση της ανθρωπότητας. Προτρέπει τους αναγνώστες να ξεπεράσουν τις βιογραφικές ερμηνείες και να αγκαλιάσουν το ευρύτερο παγκόσμιο μήνυμα στη θέαση του Κάφκα.

Η υποκειμενικότητα μετατοπίζεται σε μια οικουμενική προοπτική· η μοναδικότητα του ανθρώπου τοποθετείται στο κοινωνικό και παγκόσμιο πλαίσιο. Στην αισθητική θεολογία του Θωμά, η ομορφιά δεν είναι μια αφηρημένη ιδιότητα, αλλά μια προσωπική, οντολογική πραγματικότητα.

Ο Θεός, ως ποιητική και διακοσμητική αιτία, δημιουργεί σε αρμονία, φιλία και επικοινωνία. Το αδημιούργητο και το δημιουργημένο συναντιούνται σε σχέση φροντίδας και αγάπης.

Η ομορφιά ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του Χριστού· είναι η μυστική λάμψη που, όπως προφητεύει ο Ντοστογιέφσκι, «σώσει τον κόσμο». Η αισθητική θεολογία δεν περιορίζεται στα πλαίσια του γούστου ή της γεύσης· περιλαμβάνει το άσχημο, το οδυνηρό, το φθαρτό και το πεπερασμένο.

Στο πρόσωπο του Σώματος του Πόνου του Χριστού, η ασχήμια λαμβάνεται, θεραπεύεται και μεταμορφώνεται στην αιωνιότητα.[4] Ο Παναγιώτης Θωμά ερμηνεύει την αλλαγή του ήρωα στη νουβέλα του Κάφκα εντός του πλαισίου της οικογένειας και του κοινωνικού συστήματος.

Η ασθένεια αποκαλύπτει τη δυσλειτουργία των σχέσεων, τη θυσία του μη αποδεκτού και μή αγαπημένου μέλους. Η ανάσταση αναδύεται ως δυνατότητα ύπαρξης.

Η συνειδητή ελευθερία του ήρωα διεκδικείται μέσω της αλλαγής του: «Είμαι».

Η οικογένεια δεν αγκαλιάζει τη διαφορά, αλλά τη ανεχθεί από μια απόσταση. Η ανοχή δεν επιτυγχάνει το θάρρος της σχέσης· αποτυγχάνει να γεφυρώσει το χάσμα με τον Άλλο. Η πατρική φιγούρα στον Κάφκα απορρίπτει βίαια το αδύναμο παιδί, που αντανακλά τη δική του αδυναμία.

Ο Παναγιώτης Θωμά ενώνει αυτή τη δυναμική με τη θεολογική παράδοση: πτώση, ενοχή, εξορία και τελικά επιστροφή στον Θεό μέσω της Ανάστασης του Χριστού.

Η «μετάνοια» δεν είναι ψυχολογική πράξη αλλά οντολογική· καθιστά δυνατή τη σύνωση του άπειρου με το πεπερασμένο· η χάρη ανοίγει έναν νέο τρόπο ύπαρξης.

Μέσα από τα λόγια του Πεντζίκη, ο Παναγιώτης Θωμά υπογραμμίζει το «χριστολογικά και εκκλησιαστικά κατανοητό αγιότητα της ανθρώπινης φύσης»: «Αγαπώντας ακόμη και την ασχήμια… αποδέχεσαι τον θάνατο χωρίς φόβο». Η λατρεία της ομορφιάς οδηγεί στην απόρριψη της διαφοράς· ο ρατσισμός και ο φανατισμός προκύπτουν από την απόλυτη εδραίωση της μεροληψίας.

Αντίθετα, η εκκλησιαστική όραση αντιλαμβάνεται το πονεμένο πρόσωπο ως συμμετέχοντα στο μυστήριο της αδυναμίας, ένα σταυρωμένο ον που αναμένει ανάσταση. Ο Κάφκα δεν παρουσιάζεται ως απλός θύτης· ο ήρωάς του δεν ταιριάζει σαφώς σε δυαδικό καλό-κακό.

Ο Παν. Θωμά μας θυμίζει τη φθαρτότητα της ανθρωπότητας — όλοι κουβαλούμε ένα Ιούδα μέσα μας. Το βιβλίο κλείνει με ένα ποίημα της Κικής Δημουλά, υπερασπίζοντας την ευαισθησία και την αγάπη, ίσως τα ίδια εκείνα που λαχταρά ο ήρωας του Κάφκα στην «ασχήμια της ασθένειάς του».

Η έκκληση της Δημουλά υπέρ των ηλικιωμένων και αδύναμων, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, αντανακλά μια ευρύτερη πρόσκληση προς όλους όσους περιθωριοποιούνται.

Ο  συγγραφέας μας υπενθυμίζει ότι το έργο ''In the Penal Colony'' (Στη σωφρονιστική Αποικία) του Κάφκα προειδοποιεί την επίμονη απειλή της στροβιλιζόμενης βίας στις εποχές μας.

Ο Παναγιώτης Θωμά προσφέρει ένα μονοπάτι που είναι ταυτόχρονα παλιό και νέο, διαχρονικό και σύγχρονο. Το έργο του γίνεται σημείο αναφοράς για προσωπική ανάσταση μέσα μέσω της συνάντησης με τον Θεό και τους άλλους.

Η Ανάσταση σημαίνει να υπάρξεις ξανά, μέσα στο φως. Η υπέρβαση του πόνου μέσω της αγάπης σηματοδοτεί τη γέννηση του αυθεντικού εαυτού. Αλλά το ερώτημα παραμένει: ποιος θα τολμήσει να απαντήσει σε αυτήν την κλήση; 

        ΠΗΓΕΣ

[1] Θωμάς, Παναγιώτης. (2024). An Impossible Resurrection: A Commentary on Franz Kafka’s Metamorphosis. Αρμός, Αθήνα.

[2] Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908–1993), λογοτέχνης και ποιητής, και η ποιήτρια Κική Διμούλα (1931–2020), έχουν μελετηθεί από τον Παναγιώτη Θωμά στα ακόλουθα έργα: α) Π. Θωμά, Chronotopic Place: Community, Love of Homeland, Heterotopia, and the Eschatological Space in the Work of Nikos Gabriel Pentzikis and Wendell Berry, Αρμός, Αθήνα, 2017· και β) Π. Θωμά, Tearing Through Doubt: Essays on the Poetry of Kiki Dimoula, Αρμός, 2020.

[3] Jaspers, K. Introduction to Philosophy. (Χρ. Μαλδευτσίς, Μετάφραση). Δωδώνη, Αθήνα. [4] Σταμούλιος, Χ. (2010). Beauty the Holy: Prolegomena to the Philokalic Aesthetic of Orthodoxy. Ακρίτας, Αθήνα.

[4]Periklis Angelopoulos. (2025, September 17). An Impossible Resurrection. A Review of Panagiotis Thomas’s Commentary on Kafka’s Metamorphosis. publicorthodoxy. Retrieved September 18, 2025, from https://publicorthodoxy.org/2025/09/17/an-impossible-resurrection/#_ftn1