[του Α. Καμμά, ιατρού ορθοπεδικού, Αντιπρόεδρου του ΤΕΙ-Α, περ. Τεχνολογικά Χρονικά, τ.21/2010, σ.17-21, εκ του: http://ejournals.uniwa.gr/index.php/TECHXRON/article/view/1436/1432 13-10-2021)]
Ο Εμμανουήλ Ράίδης γεννήθηκε το 1836 στην Ερμούπολη της Σύρου, αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Γένοβα και το Ιάσιο, ενώ αργότερα πήγε για σπουδές στη Γερμανία.
Ο ίδιος γράφει ότι άκουσε για πρώτη φορά την ιστορία της πάπισσας Ιωάννας, όταν ήταν παιδί στη Γένοβα και εντυπωσιάσθηκε τόσο που, σπουδαστής αργότερα στη Γερμανία, άρχισε να συλλέγει υλικό πάνω σ’ αυτό το θέμα.
Κύρια αρχικά πηγή του ήταν η πραγματεία του καλβινιστή θεολόγου Φρειδερίκου Σπανχαΐμ του παλαιότερου (Friedrich Spanheim I' Ancien), που δημοσιεύθηκε το 1631 με τίτλο: «Disquisitio historica de papa foemina inter Leonem IV et Benedictum III», όπως και το έμμετρο αφήγημα «Papessa» του Giambattista Casti που δημοσιεύθηκε το 1804.
Ο Ροΐδης θεώρησε το μυθιστόρημά του «Η Πάπισσα Ιωάννα», που εκδόθηκε το 1866i, ως «μεσαιωνική μελέτη», δεδομένου ότι ο ίδιος ήταν πεπεισμένος για την ιστορική ύπαρξη της ηρωίδας του.
Ανεξάρτητα όμως από την ιστορική -κατά το συγγραφέα- αλήθεια, η «Πάπισσα Ιωάννα» αποτέλεσε, από λογοτεχνικής πλευράς, μία ουσιαστική στροφή από το ρομαντισμό που επικυριαρχούσε το 19° αιώνα, στο ρεαλισμό, την κοινωνική κριτική, τη σάτιρα και την παρωδία, παραμέτρους ιδιαίτερα ενοχλητικές για τη συντηρητική κοινωνία της εποχής εκείνης.
Φυσική συνέπεια της ενόχλησης που προκάλεσε ήταν ο πόλεμος, τον οποίον του εκήρυξαν(ελλδικοί) ιεράρχες της εποχής οι οποίοι, με επικεφαλής τον επίσκοπο Καρυστίας Μακάριο, με άρθρα στον τύπο και κηρύγματα από άμβωνος αναθεμάτιζαν συνεχώς το έργο αυτό ως «βλάσφημο», «κακοήθες», κ.ά.
Ο Ροΐδης όμως, κάθε άλλο παρά πτοήθηκε από τις επιθέσεις αυτές, ακόμα και όταν η Ιερά Σύνοδος τον αφόρισε(ie.αφόρισε το βιβλίο)ii, τον Απρίλιο του 1866, ζητώντας συγχρόνως από την ελληνική πολιτεία την απαγόρευση της κυκλοφορίας του «αντιχριστιανικού» μυθιστορήματος του.
Με σειρά σατυρικών άρθρων του, υπό τον τίτλο: «Επιστολαί ενός Αγρινιώτου» (με την υπογραφή Διονύσιος Σουρλής στην εφημερίδα Αυγή, Μάιος 1866, και έπειτα με σοβαρό -αλλά και πιο δηκτικό τόνο-με το «Ολίγαι λέξες εις απάντησιν της αφοριστικής εγκυκλίου της Συνόδου») έφθασε ακόμα και να ευχαριστεί την Ιερά Σύνοδο που, με τις ενέργειές της, έκανε γνωστό το έργο του στο ευρύ κοινό.
Και ίσως δεν είχε άδικο.
Η «Πάπισσα Ιωάννα» μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες, αργότερα και στην καθομιλουμένη ελληνική και συνεχίζει να επανεκδίδεται με μεγάλη επιτυχία.
Ίσως αυτή η επιτυχία του να είναι και η καλύτερη απάντηση σε όσους ταυτίζουν το σκοταδισμό με την ιστορική αλήθεια και το αιώνιο κήρυγμα του Ναζωραίου.
